Allah(cc)’nun El-Basîr Sıfatı

Basir: kökünden gelen feilun vezninde ism-i fail manasında sıfat-ı müşebbehe olan bir kelimedir. Lugatta; görmek, bakmak, görüş sahibi, bilmek, kesmek, ölçmek, biçmek, anlamak ve basiret sahibi olmak gibi manalara gelir.

Yüce Allah’ın sıfatı olarak el-Basir; gizli aşikar, gözetmek, aydınlık ve karanlıkta, küçük büyük, geçmiş gelecek ve halde herşeyi gören demektir.

Yüce Allah’ın işitmesi ve bilmesi gibi görmesine de zaman ve mekan engel olamaz. Yüce Allah’ın görmesi için göz ışık ve hareket gibi hiçbir şeye ihtiyaç yoktur. Allah (c.c)’ın basir sıfatı ile ilgili Kur’an-ı Kerimde birçok ayet-i kerimeler vardır. Bunlardan iki tanesini okuyalım.

وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ وَمَا تُقَدِّمُواْ لأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

Namazı dosdoğru kılın, zekatı verin; önceden kendiniz için hayır olarak neyi takdim ederseniz, onu Allah katında bulacaksınız. Şüphesiz Allah, yaptıklarınızı görendir.( Bakara Suresi: 110)

Kulların yapmış oldukları iyi kötü bütün amellerini hal ve hareketlerini maddi manevi istikametlerini Allah ( c.c) muhakkak ki görendir.

Her halukarda Allah (c.c)’ın kendisini gördüğüne inanan bir kimse Yüce Allah’a karşı günah ve isyan işlemekten sakınır. Dünya da çok sevdiği veya çok korktuğu bir kimsenin huzurunda onun sevgisini kaybetmemek veya onun gazabını celb etmemek için kişi onun sevmediği şeyleri onun huzurunda yapamaz. O halde Allah (c.c)’ın kendisini gördüğüne inanan ve yaptıklarının karşılığının mutlaka görüleceğine kanaat getiren bir kimse Allah’ın razı olmadığı hiçbir fiil, söz ve harekette bulunamaz. Hele Allah (c.c)’ın rızası doğrultusunda dünya hayatını sürdüren ve bu uğurda fedakarlık yapan kimselere ahirette büyük mükafatların ve ebedi saadetin verileceğine inanan bir kimse de dünyada Yüce Allah’ın rızası için bütün fedakarlıkları yapar, Allah’ın rızasından zerre kadar ayrılmaz.

هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

Gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra arşa istiva eden O’dur. Yere gireni, ondan çıkanı, gökten ineni ve ona çıkanı bilir. Her nerede iseniz, O sizinle beraberdir, Allah, yaptıklarınızı görendir.( Hadid Suresi: 4)

Maddi manevi, küçük büyük, gizli aşikar, zerresinden kürresine kadar kainatta ne varsa ne olacaksa her şeyi Allah (c.c) hakkıyla görendir. Bütün canlıların hücrelerini, doğacak hücereleri, ölmüş olanlarını her an Allah (c.c) görmektedir. Görme sıfatı Yüce Allah’ın diğer sıfatları gibi ezelidir ve ebedidir. Allah’ın görmesine hiçbir şey ilave olmaz. Heran kainattaki bütün atomların elektronlarını, onların yörüngelerindeki harekletlerini, kürrelerin hareketlerini nizamını geçmişteki ve gelecekteki hareketlerini her an Allah (c.c) görüp gözetlemektedir.

Yüce Allah’ın Basir isminin manasını ifade eden hadis-i şerifler çoktur. Bunlardan bir tanesini okuyalım.

Ebu Musa (radıyallahu anh) anlatıyor: “Resülullah (aleyhissalatu vesselam) aramızda ayağa kalkıp şu beş cümleyi söyledi: “Allah Teala Hazretleri uyumaz, zaten O’na uyku da yakışmaz. Kıstı (tartıyı, rızkı) indirir ve kaldırır. Geceleyin yapılan amel, gündüzleyin yapılandan önce; gündüzleyin yapılan amel de geceleyin yapılan amelden önce Allah’a yükseltilir. O’nun hicabı nurdur. Eğer o perdeyi açacak olsa, vechinin sübuhatı, hasarının ihata ettiği bütün mahlukatını yakardı. (Müslim, İman 293)

Allah (c.c) görür ancak insanın görmesi gibi değildir. İnsanın görmesiyle de Allah’ın görmesi mukayese edilemez. Çünkü Allah (c.c)’ın basir sıfatının keyfiyeti akıllarla idrak edilemez. Ancak tecellilerinden bazıları anlaşılabilir. Yüce Allah’ın Basir isminin manasının taallukundan olarak subuti sıfatlarından basar sıfatını incelerken bahsedilmişti. Bu nedenle bu kadarla iktifa ediyoruz.