TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 234. AYET-İ KERİME

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

234- Sizden, ölen ve geride eş bırakan erkeklerin eşleri dört ay on gün iddet beklerler. İdctlcrini tamamlayınca, kendileri için meşru bir su­rette yaptıkları işlerden size bir günah yoktur. Allah, yaptıklarınızdan ha­berdardır.

Ölen erkeklerin eşleri, kendilerine meşru olan bazı şeylerden, iddeî süresi içerisinde, ölen kocalarına hürmeten kendilerini çekmek zorundadırlar. Yani on­lar, evlenemez, koku sürünemez. Süslü elbiseler giyemezler ve bu duruma dört ay on gün devam etmek zorundadırlar. Hamile olanlar ise bu duruma doğum ya­pıncaya kadar devam ederler. Ey kadınların velileri, onlar iddet sürelerini ta­mamlayınca evlenmeleri, koku sürünmeleri, süslenmeleri ve Allanın kendileri için mubah kıldığı diğer işleri yapmalarına müsaade etmenizde sizin için bir zorluk ve günah yoktur. Bilin ki sizin işlerinizden hiçbir şey Allaha gizli kal­maz.

Bu âyet-i kerime, kocası ölen kadının dört ay on gün iddet beklemek zorunda olduğunu beyan etmektedir. Ancak kocası ölen kadın hamile ise bunun iddeti doğum yapması ile sona erer. Bu süre, doğumun meydana gelmesine göre dört ay on günden az da olabilir çok ta. Bu hususta Abdullah b. Utbe diyor ki:

“Sübey’a” ismindeki bir kadın Sa’d b. Havlenin karısı idi. Sa’d, Amir oğullarından ve Bedir savaşına katılanlardan bir kimse idi. Sübey’a hamile iken Sa’d Veda haccında vefat etti. Sa’dın vefatından kısa bir süre sonra kadın doğum yaptı. Nifas halinden temizlenince kendisini istemeye gelenlere karşı süslenme­ye başladı. Abdüddar oğullarından Ebu es-Senabil b. Ba’kek, Sübey’anın yanına gitti ve ona: “Bakıyorum süsleniyorsun. Belki de evlenme ümidindesin. Vallahi sen kocanın ölümünden sonra dört ay on gün geçmedikçe evlenemeyeceksin.” dedi.

Sübey’a diyor ki: “Ebu es-Senabil bunu bana söyleyince akşam dış kiyafetlerimi giydim. Resulullaha gittim ve ona bu meselenin hükmünü sordum. Re-sulullah bana, doğum yapmamdan sonra başkalarıyla evlenmemin helal olduğu­nu ve imkân çıkarsa hemen evlenebileceğimi emretti.

Ölen kocaları için, hamile olmadıkları takdirde dört ay on gün iddet bek­leyen kadınlara nelerin yasaklandığı hususunda müfessirler farklı görüşler zik­retmişlerdir:

a- Ümmü Seleme, Hafsa, Ümmü Habibe, Hz. Aişe, Abdullah b. Ömer ve Abdullah b. Abbastan nakledilen bir görüşe göre, kocasının ölümü sebebiyle id­det bekleyen kadın, iddeti bitmeden evlenemez, süslenemez, güzel kokular sü-rünemez ve kocası ölmeden önceki bulunduğu evden aynlıp başka bir eve gide­mez. 2ira âyet-i kerime genel bir ifade beyan etmiş ve kadının iddet beklemesi­ni emretmiştir. Koku sürme, süslenme ve kocasının evini terkedip başka yerde kalma meseleleri de evlenmeme emrinde olduğu gibi âyetin genel ifadesine ta­bidir. Zira koku sürünmeme, süslenmeme ve kocanın evinden başka yerde kal­mama hakkında Resulullah (s.a.v.)den sahih olan şu hadis-i şerifler zikredilmiş­tir.

Ümmü Seleme diyor ki:

“Bir kadın Resulullaha geldi ve dedi ki: “Ey Allahın Resulü, kızımın ko­cası Öldü. Onun gözleri ağrıyor o gözlerine sürme çekebilir mi?” Resulullah (s.a.v.) iki veya üç defa “Hayır” dedi. Soran devamla buyurdu ki: “Onun iddeti dört ay on gündür. Sizler cahiiiye döneminde ancak bir yıl bekledikten sonra kı-ğıları (deve, koyun, keçi gibi hayvanların dışkılarını) serpiyordunuz. “Hümeyd diyor ki: “Ben, hadisi Ümmü Selcmeden rivayet eden Zeynebe dedim ki: “Bir yıl sonra kığılan saçmanın mânâsı nedir? Zeyneb dedi ki: “Bir kadının kocası öldüğü zaman evlerin en kötüsüne girer ve elbiselerin en çirkinini giyerdi, koku sürünmezdi Böylece bir yıl geçirirdi. Sonra ona eşek veya koyun yahut kuş gibi bir hayvan getirilirdi. Kadın, âdet kanını ona sürerdi. Kadının âdet kanını sürdü­ğü hayvanlardan pek azı ölmezdi. Sonra kadın evden dışarı çıkardı. Ona kığı ge­tirilirdi, onu serperdi ve ondan sonra koku sürme ve diğer şeylerden dilediğini yapmaya tekrar dönerdi.

Hz. Hafsa ve Hz, Aişe, Resulullah (s.a.v.)’in şöyie buyurduğunu rivayet etmişlerdir:

“Allaha ve âhiret gününe iman eden herhangi bir kadının, kocası dı­şında herhangi bir ölü için üç günden fazla yas tutması helal değildir.

Taberi diyor ki: “Kadimn kocasının evinden taşınmayacağına dalı delil olarak su hadis-i şerif zikredilmiştir:

“Ebu Said el-Hııdnnin bacısı Fürey’a bint-i Mâlik demiştir ki:

Kocası, kendisine ait, yabancı adamları (kölelerini) getirmeye gitmiş sonra “Kaddum” denen yerde öldürülmüş.” Fürey’a diyor ki: “Resulullaha gittim ona, bulunduğum evden çıkıp ailemin evine gitmek istediğimi söyledim ve kal­dığım evin durumunun iyi olmadığını anlattım. Resulullah önce taşınmam için bana izin verdi. Sonra beni geri çağırdı ve dedi ki: “Vâde bitinceye kadar ailenin yanında kal Bu hususta Hz. Aişenin, kocası ölen kadın hakkında, iddeti bitinceye kadar yas tutmasına/renkli ve kokulu elbise giymemesine, içinde ko­ku bulunan sünneyi kullanmamasına dair fetva verdiği zikredilmektedir. Abdul­lah b. Ömer’in de, kocası Ölen kadının sürme çekemeyeceğini, iddet beklediği yerden ayrılamayacağını ve renkli elbiseler giyemeyeceğini söylediği rivayet edilmektedir.

b- Atanın, Abdullah b. Abbastan naklettiğine ve Hasan-ı Basriye göre ise kocası ölen kadın dört ay on gün iddet beklerken yasaklanan şey sadece evlcn-memesidir. Bunlara göre kocası ölen kadın koku sürünebilir, süslenebilir, koca­sının evinden çıkıp başka yerde iddet bekleyebilir. Zira Allah teala, kocası ölen kadına, sadece evlenmemesi İçin iddet beklemesini emretmiştir. Nitekim Esma bint-i Umeys, kocası Cafer ölünce Resulullahın ona şöyle söylediğini rivayet et­miştir. “Üç gün yas elbisesini giy. Ondan sonra dilediğini yap.”

Taberi birinci görüşü tercih etmiş ve bu görüşte olan âlimlerin, Esma bin-ti Umeysden rivayet edilen hadisi şu şekilde izah ettiklerini söylemiştir. “Resıı-hıllahm Esmaya üç güne kadar yas elbisesini giyip üç günden sonra çıkannasini emretmesi onun, kocası ölen kadına yas tuünasmı kaldırdığını ifade etmez. Bu­rada Resulullah Esmaya üç güne kadar belli bir yas elbisesini giymesine izin vermiş üç günden sonra ise her türlü yas elbisesini giyebileceğini beyan etmiş­tir. Elbetteki bu elbiseler süslü ve kokulu elbiseler olmayacaktır. Nitekim bir kı­sım elbiseler vardır ki onlar süslü ve kokulu değildirler. Bununla birlikte yas için giyilen çok özel elbiseler gibi de değildirler. Bunların, yas süresi içinde gi­yilmeleri Resulullah tarafından serbest bırakılmıştır.