TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 272 VE 273. AYETLER

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

272- Ey Muhammed, onları hidayete erdirmek sana ait değildir. Fa­kat Allah, dilediğini hidayete erdirir. Yaptığınız her hayır kendiniz içindir. Zaten siz ancak Allahın rızasını kazanmak için sarfedersiniz. Allah yolun­da yaptığınız her bayırın karşılığı sîze tam olarak verilir. Ve siz, hiçbir haksızlığa uğratılmazsınız.

Ey Muhammed, müşrikleri hidayete kavuşturmak sana ait değildir. Fakat Allah, yaratıklarından dilediğini İslama ulaştırır ve o kişiyi İslama eriştirmeye muvaffak kılar. Allahın rızasını kazanmak için ne harcarsanız, onun sevap ve mükâfaati size aittir. Sizin, Allah rızası dışında harcamanız size yakışmaz. Si­zin harcamış olduğunuz hayırlı, malların karşılığı, kıyamet gününde tam olarak size verilecektir. Ve sizler, yaptığınız amellerin karşılıkları eksiltilerek bir zul-ma uğratılmayacaksınız.

*Abdlullah b. Abbas diyor ki: “Müslümanlar, müşrik olan akrabalarına sadaka vermek istemiyorlardı. Resulullahtan bu hususu sordular. Bunun üzerine bu âyet-i kerime nazil oldu. Onlara bu hususta ruhsat tanıdı. Bu rivayet, Şaid b. Cübeyr, Katade, Rebi’ b. Enes ve Süddiden de nakledilmektedir.

273- Sadaka, kendilerini Allah yoluna vakfedenler içindir. Bunlar (rızık aramak için) yeryüzünde dolaşmazlar. Durumlarını bilmeyen kimse, iffetlerinden dolayı onları zengin sanar. Sen onları simalarından tanırsın. Onlar, insanlardan ısrarla dilenmezler. Harcadığınız her hayırı, şüphesiz ki Allah bilir.

Allah yolunda harcanacak malların harcama yeri, kendilerini Allah yo­lunda cihad etmeye hasreden ve bu sebeple rızık kazanma çalışması yapmayan fakirlerdir. Bunların, yeryüzünde gezip dolaşarak nzık temin etmeye ve kazanç sağlamaya imkânları yoktur. Hallerinden anlamayanlar onları, iffetlerinden do­layı dilenmediklerinden, zengin zannederler. Sen onları, yüzlerindeki bitkinlik, mağduriyet ve ihlastan tanırsan. Onlar, iffetli oldukları için, insanlardan ısrarla dilenmezler. Siz, Allah yolunda neyi harcarsanız şüphesiz ki Allah onu bilir. Ve size karşılığını verir.

Âyet-i kerimede zikredilen “Kendilerini Allah yoluna vakfedenler”den maksat, Katade ve İbn-i Zeyde göre, kendilerini Allah yolunda savaşmaya vak­feden Mücahidlerdir. Süddiye göre ise, müşrikler tarafından, Medine-i Münevverede kuşatılan fakir müminlerdir. Taberi birinci görüşü tercih etmiştir.

Âyet-i kerimede “Sen onlan simalarından tanırsın.” buyrulmaktadır. Yani sen iffetli fakirleri, şekillerinden tanırsın.” demektir. Müfessirler, iffetli fakirle­rin, şekillerinden nasıl tanınacakları hususunda farklı görüşler zikretmişlerdir:

a- Mücahide göre iffetli fakirlerin siması, mütevazi ve çekingen olur. On­lar, bu halleriyle tanınırlar.

b- Süddi ve Reb’i b. Enese göre ise, bu fakirlerin simaları, yüzlerindeki bitkiinlik ve fakirlik alametiyle belli olur.

c- îbn-i Zeyde göre ise bu gibi iffetli fakirler, elbiselerinin eski ve yırtık oluşuyla tanınırlar. Zira açlık hali gizli bir şeydir. İnsanlar kişinin bu halini pek iyi teşhis edemezler.

Taberi diyor ki: “Doğru olmaya daha layık olan görüş şudur: “Allah teala, Peygamberine, iffetli fakirlerin bir kısım alametleriyle ve üzerlerindeki yoksul­luk nişaneleriyle tanindıklarnı bildirmiştir. Resulullah da sahabileri de bu gibi fakirleri, doktorun hasta insanı tanıdığı gibi bir takım alamet ve belirtilerinden tanıyorlardı. Bu alametler, iffetli fakirin, çekingen olması da olabilir, üzerindeki bitkinliği de olabilir, elbisesinin yırtıklığı da olabilir. Bunların hepsi bir arada da bulunabilir. Kişinin fakirliği, vasfedilerek değil inceleme ile anlaşılır. Mesela bir kısım hastalar görünüşte çok sıhhatli imiş gibi görünebilirler. Fakat muayene edildiklerinde hasta oldukları ortaya çıkar. Bazı zengin insanlar yırtık pırtık el­bise giyerler. Siz onların fakir olduklarını sanırsınız. Halbuki onlarda fakirlik yoktur.

Âyet-i kerimede “Onlar, insanlardan ısrarla dilenmezler.” buy uru 1 makta­dır. Aslında iffetli fakirler, hiç dilenmezler. Burada zikredilen, ısrarla dilenmek, diğer fakirlerin sıfatıdır. Allah teala, bu sıfatı zikrederken, ısrarla dilenen fakir­lerin yüzsüz olduklarını beyan etmek istemiş ve bu yolla iffetli fakirleri Övmüş­tür. Bu hususta Ebu Said el-Hudri diyor ki: Bir zaman yoksul düştük. Bana de­nildi ki: “Gidip Resulullahtan bir şey istesene.” Ben de yürüyerek Resulullaha gittim. Onun konuşmalarından önüme çıkan ilk sözü şu oldu. “Kim iffetli ve va­karlı olursa Allah da onu iffetli vakarlı kılar. Kim, kendisini başkasına muhtaç göstermezse Allah da onu başkasına muhtaç etmez. Bizden bir şey isteyen kim­seye, elimizde bulunanı asla esirgemeyiz. “Bunun üzerine ben kendi kendime dedim ki: “Ben, iffetli ve vakarlı olsam da Allah da beni böyle yapsa daha iyi olmaz mı?” Ondan sonra oradan ayrıldım. Ve ondan sora, Resulullahtan onaya çıkan bir ihtiyaç için hiçbir şey istemedim. Bundan sonra dünya bize meyletti. Öyle ki bizi (mala) boğdu. Ancak Allahın koruduğu kimse bundan beri oldu. Bu hususta Katade de şunu rivayet etmiştir: Resuluüah şöyle derdi: “Allah, halim selim, zengin ve iffetli olanı sever. Allah, edepsiz, hayasız zengini ve ısrarla di­leneni sevmez. “Yine Katade, Resulullahın başka bir hadisinde: “Allah sizin için üç şeyi sevmez. Bunlar, dedi kodu, malı zayi etmek ve çokça dilenmektir.” buyurduğunu rivayet etmiştir. Katade sözlerine devamla şunları söylemiştir: “Bakarsın ki bir insan, gün boyunca dedi kodu ile meşgul olur. Bir sürü sözler biriktirir. Geceleyin de onlan insanlara aktarır. Nihayet ruhu alındığında döşeği­nin üzerinde bir leş olarak bırakılmış olur. Allah ona ne gündüzünden ne de ge­cesinden bir pay vermiş olur. Bâzı zengin insanları da görürsün ki şehvani arzu­larında, zevkü safalannda, oyun ve eğlenceler içindedirler. Bu şeyler onu, Alla-hın emirlerini yerine getirmekten alıkoyarlar. İşte malı zayi etme de böyle olur. Bazı insanları da görürsün ki, ellerini uzatmış insanlardan dilenir. Kendisine bir şey verilirse onu vereni aşırı derecede över. Verilmeyecek olursa da bu sefer o insanları aşın derecede kınar.”

Peygamber efendimiz (s.a.v.) bir hadis-i şerifinde gerçek yoksulu tarif ederek buyuruyor ki:

“Bir hurmanın, iki hurmanın, bir lokmanın iki lokmanın geri çevirdiği ki­şi yoksul değildir. Asıl yoksul iffetli olandır, (iffeti il iğinden dolayı dilenmeyen ihtiyaç sahibidir.) Dilersiniz şu âyeti okuyun: “Onlar, insanlardan ısrarla dilen­mezler,