TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA TEVBE SURESİ 114. VE 115. AYETLER

114- İbrahimin, babası için af dilemesi ise, sadece ona verdiği sözü yerine getirmesi içindir. Fakat babasının Allahm düşmanı olduğu ortaya çıkınca İbrahim ondan uzaklaştı. Şüphesiz ki İbrahim niyaz eden ve çok halim selim bir insandı.

İbrahim aleyhisselam, babası için Allah’tan af dileyeceğine dair söz vermişti. Bu hususta şu âyette buyuruluyor ki: “İbrahim şöyle dedi “Selam sana. Rabbimden bağşalanmam dileyeceğim. Çünkü o bana çok lütufkârdır.” ^[1][181]İşte İbrahim aleyhisselam bu vaadini yerine getirmek için Allahtan af dilemiş, an­cak, babasının, Allanın düşmanı olduğu ortaya çıkınca af dilemekten vaz geç­miş ve ondan uzaklaşmıştır.

Âyet-i kerime’de, “Babasının, Allanın düşmanı olduğu ortaya çıkınca İb­rahim ondan uzaklaştı.” Duyurulmaktadır.

Müfessirler, babasının bu halinin nasıl ortaya çıktığı hususunda iki görüş zikretmişlerdir.

a- Abdullah b. Abbas, Mücahid, Hakem, Dehhak ve Katadeye göre İbra­himin babasının müşrikliğinin belli oluşu, müşrik olarak ölmesiyle ortaya çık­mıştır. Böylece İbrahim de artık onun için af dilemekten vaz geçmiştir.

b- İbrahim en-Nehai ve Ubeyd b. Umeyre göre ise, İbrahimin babasının müşrik oluşunun ortaya tam olarak çıkması, âhirette olacaktır. Sırat köprüsünü geçerken babası, İbrahime sarılacak, onunla birlikte geçmek isteyecek, İbrahim ona yumuşak davranacak ancak onun, maymuna çevirildiğini görünce ondan uzaklaşacak ve onu yalnız başına bırakacaktır.

Taberi birinci görüşün doğru olduğunu söylemiştir.

Ayet-i kerimede geçen ve “Çok niya z eden” diye tercüme edilen kelimessi, müfessirler tarafından çeşitli şekillerde izah edilmiştir.

b- Yine Abdullah b. Mes’ud, Ebu Meysere, Katade, Amr b. Şürahbil ve Hasan-ı Basri’ye göre bu kelimeden maksat, “Çokça merhamet eden” demektir. yani, Hz. İbrahim, Allanın kullarına çokça merhamet eden biriymiş. Amr b. Şü­rahbil bu kelimenin, Habeşçeden alındığını söylemiştir.

c- Abdullah b. Abbas, Mücahid, Süfyan, Atâ, İkrime ve Dehhak’a göre bu kelimeden maksat “Kesin iman eden” demektir.

d- Abdullah b. Abbas ve îbn-i Cüreyce göre bunun manası “Mümin” de­mektir.

e- Said b. Cübeyr, Hasan-ı Basri ve Ukbe b. Âmir’e göre bujcelimenin manası “Teşbih eden ve Allahı çokça zikreden” demektir. Ukbe b. Âmir diyor ki:

“Resulullah “Zülbicadeyn” ismindeki bir adam için buyurdu ki: “Bu adam “Evvah”dır. Çünkü bu Kur’anı okuyarak, Allahı çokça zikrederdi ve dua ederken sesini yükseltirdi. ^[2][182]

f- Atâ ve Abdullah b.Abbas’a göre bu kelimeden maksat, “Kuranı çokça okuyan” demektir. Abdullah b. Abbas diyor ki:

“Resulullah geceleyin kabristana vardı. Ona bir kandil yakıldı. Cenazeyi kıble tarafından kabre koydu ve buyurdu ki: “Allah sana rahmet eylesin. Şüphe­siz ki sen, çok evvah idin. Kur’anı çokça okuyan idin. ^[3][183]

g- Ebuzer ve Ka’ba göre bu kelimeden maksat duasında “âh, âh” diyen kimsedir.

h- Mücahide göre bu kelimeden maksat, “Fakih olan” demektir.

i- Abdullah b. Şeddad’a göre ise kelimesinden maksat “Huşu içinde Allaha yalvaran” demektir.

Taberi diyor ki: “Bana göre bu görüşlerden doğru olan, Abdullah b. Mes’uddan nakledilen birinci görüştür. Yani kelimesinden

maksat, “dua eden” demektir. Çünkü Hz. İbrahim, babasını hakka davet ettikten sonra babası, onu tehdit etmiş. İbrahim de babasına Allahtan af dileyeceğini ve ona dua edeceğini belirtmiştir. Nitekim bu hususta AJlah teala diğer ayetlerde şöyle buyurmuştur: “(Babası İbrahime şöyle dedi) Ey İbrahim, ilahlarıma karşı çıkıp yüz mü çeviriyorsun? Eğer bundan vaz geçmezsen, yemin olsun seni taş­larım. Haydi uzun müddet benden uzak ol.” İbrahim şöyle dedi “Selam sana Rabbimden bağışlanmanı dileyeceğim. Çünkü o bana çok lütufkârdır” “İşte siz­den ve Allah’tan başka taptığınız şeylerden ayrılıyorum. Ben rabbime dua edi­yorum. Umarım ki rabbime dua edip te mahrum olmam”^[4][184]

Müfessirler, Hz. İbrahimin neden böyel bir kimse olduğu hususunda çe­şitli izahlarda bulunmuşlardır.

kelimesinin, “Merhametli olan” anlamına geldiğini söyle­yenler, Hz. İbrahimin böyle oluş sebebini şöyle izah etmişlerdir: “O, babasına ve diğer insanlara karşı çok merhametli ve çok yumuşaktı. Bu sebeple o, bu sı­fatla sıfatlandı.

Diğer bir kısım alimlere göre, Hz. İbrahimin böyle oluşu, Allah’a kesin iman etmesinden, onun azametini bilmesinden ve ona boyun eğmesindendi. Başka bir kısım âlimlere göre İbrahimin böyle oluşu, onun, rabbine olan imanı­nın sağlamlığındandır. Diğer bir kısım alimlere göre onun, kendisine inen ilahı kitabı çokça okumasmdandır. Bir başka kısım âlimlere göre ise, onun, rabbini çokça zikretmesindendir. ^[5][185]

115- Allah, bir kavmi hidayete erdirdikten sonra o kavme, kaçınma­ları gerekenleri açıklamadıkça onları saptıracak değildir. Şüphesiz ki Al­lah, her şeyi bilendir.

Allah sizi hidayete erdirdikten sonra sizlere, müşrikler için af dilemenin yasak olduğunu bildirmedikçe elbette ki böyle bir af dilemenizden dolayı sizi sapıklığa düşürecek değildir. Çünkü sizler, bu yasağı bilmeden önce yaptıkları­nızdan sorumlu değilsiniz. Fakat bu yasaktan sonra af dilemeniz de mümkün değildir. ^[6][186]