EBU’L A’LÂ MEVDUDİ BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 239 VE 247. AYETLER ARASI

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

239- Eğer korkarsanız, yaya veya binekte iken kılın. Güvenliğe girdiğinizde ise, yine Allah’ı, size bilmediklerinizi nasıl öğrettiyse öyle anın.
240- İçinizde(264) ölüp de (geride) eşler bırakmakta olanlar, (evlerinden) çıkarılmaksızın, senesine kadar yararlanmaları için eşlerine vasiyet (bıraksınlar) . Ama onlar, (kendiliklerinden) çıkarlarsa, artık onların maruf (meşru) olarak kendileri için yaptıklarından dolayı size sorumluluk yoktur. Allah güçlü ve üstün olandır. Hüküm ve hikmet sahibidir.
241- Boşanmış (kadın) ların maruf (meşru) bir tarzda yararlanma (ve geçim pay) ları vardır. Bu korkup-sakınanlar üzerinde bir haktır.
242- İşte Allah, size ayetlerini böyle açıklar; umulur ki akıl erdirirsiniz.
243- Binlerce kişinin ölüm korkusuyla yurtlarından çıktıklarını görmedin mi?(265) Allah onlara: “Ölün” dedi, sonra da onları diriltti.(266) Şüphesiz Allah, insanlara karşı fazl sahibidir. Ancak, insanların çoğunluğu şükretmez.

AÇIKLAMA

264. Bu bölüm sona erdikten sonra burası bir ek ve destek olarak ilâve edilmiştir.
265. Buradan itibaren yeni bir hitap başlamaktadır. Burada müslamanlar Cihad’a, yani Allah yolunda elden gelen çabayı sarfetmeye ve bu amaçla mâlî fedakârlıkta bulunmaya teşvik edilmektedirler. Aynı zamanda İsrailoğulları’nın bozulmasına ve çökmesine neden olan zayıflıklara karşı tedbirli olmaları konusunda da uyarılmaktadırlar. Bu bölümün nüzul sebebini gözönünde bulundurursak konuyu anlamamız daha da kolay olacaktır. O dönemde, bir-iki yıl önce Mekke’den çıkarılan ve Medine’de muhacir olarak yaşayan müslümanlar, kendilerine yıllardan beri işkence eden kâfirlerle savaşmak için tekrar tekrar izin istiyorlardı. Fakat bu izin verildiğinde bazıları cesaretlerini yitirdiler. (Bkz. Bakara an: 216) Bu nedenle İsrailoğulları’nın tarihinde yaşanmış iki önemli olay müminlerin cesaretini arttırmak üzere buraya alınmıştır.
266. Burada İsrailoğulları’nın büyük taifeler halinde Mısır’dan çıkışlarına (Ayrıntıları için bkz. Maide: 20-26) ve kendileri için bir yurt bulmak üzere çöllerde oradan oraya geçişlerine değinilmektedir. Fakat Hz. Musa (a.s) Allah’tan aldığı vahiy üzerine onlara Filistinlilere saldırmalarını, oranın halkını sürüp çıkarmalarını ve orayı fethetmelerini emrettiğinde onlar korktular ve ilerleme emrine karşı çıktılar. Bu nedenle Allah onları başıboş bir şekilde çölde bıraktı ve böylece çölün zorlukları içinde eski nesil yok olup, yerine yeni bir nesil yetişti. Daha sonra Allah onlara Filistinlilere karşı zafer ihsan etti. Büyük bir ihtimalle “ölüm ve ikinci bir hayat” Mısır’dan çıkışın bu iki yönünü kastetmektedir.

244- Allah yolunda savaşın ve bilin ki, şüphesiz Allah işitendir, bilendir.
245- Allah’a karşılığını çok arttırma ile kat kat arttıracağı güzel bir borcu verecek olan kimdir?(267) Allah, daraltır ve genişletir ve siz O’na döndürüleceksiniz.
246- Musa’dan sonra İsrailoğullarının önde gelenlerini görmedin mi? Hani, peygamberlerinden birine: “Bize bir melik gönder de Allah yolunda savaşalım”(268) demişlerdi, O: “Ya üzerinize savaş yazıldığı halde, savaşmayacak olursanız?” demişti. “Bize ne oluyor ki Allah yolunda savaşmayalım? Ki biz yurdumuzdan çıkarıldık ve çocuklarımızdan (uzaklaştırıldık.) ” demişlerdi. Ama onlara savaş yazıldığı (öngörüldüğü) zaman, az bir kısmı dışında (çoğunluğu) yüz çevirdiler. Allah zalimleri bilir.
247- Onlara peygamberleri dedi ki: “Allah size Talut’u(269) (melik olarak) gönderdi.” Onlar: “Biz hükümdarlığa, ona göre daha çok hak sahibiyken ve ona bir mal (servet) bolluğu verilmemişken, nasıl bizi (yönetmek üzere) hükümdarlık (mülk) onun olabilir?” demişlerdi. O (şöyle) demişti: “Doğrusu Allah size onu seçti ve onun bilgi ve vücud gelişimini arttırdı. Allah, kime dilerse mülkünü verir; Allah (rahmetiyle) geniş olandır, bilendir.”

AÇIKLAMA

267. Karz-ı hasen (güzel bir borç) , hiçbir kişisel kazanç veya çıkar nedeniyle değil, fakat sadece Allah’ı razı etmek için verilen borçtur. Allah böylece, sadece kendi yolunda kendisine verilen borcun karşılığını çok iyi bir şekilde değerlendirir. Allah, sadece borcu geri vermeye değil, eğer gerçekten Allah rızası için ve O’nun tasdik ettiği bir gaye için harcamışsa, daha da fazlasını ödemeye söz vermiştir.
268. Bu olay burada müminlere cihadın zorluklarını anlatmak için ele alınmıştır. M.Ö. 1000 yıllarında Amalika’lılar İsrailoğulları’na saldırdılar ve Filistin’in birçok bölümünü ele geçirdiler. O dönemde İsrailoğulları’nın işlerine bakan Peygamber Samuel (a.s) çok yaşlanmıştı. Bu nedenle İsrailoğulları’nın büyükleri Samuel’e gittiler ve “Allah yolunda savaşacak bir hükümdar (kral) tayin et” dediler. Onlar da diğer milletler gibi kendilerini yönetecek bir kral istiyorlardı.
Böyle bir istekte bulunmuşlardı, çünkü dine bağlı olmayan yabancı yöneticilerin etkisi ile ilâhî kanun yönetimi arasındaki farkı unutmuşlardı. Bu nedenle bu istek “Samuel’i kızdırdı” ve Rabbin gazabına neden oldu. Burada Samuel I’in 7, 8, 12. bölümlerinden bazı ayrıntıları sunuyoruz:
“Ve Samuel bütün hayatı boyunca İsrail’e hükmetti… Samuel çok yaşlanınca tüm İsrail uluları toplandı, Rama’ya, Samuel’in yanına geldiler ve şöyle dediler: Bak, sen yaşlısın, oğulların da senin yolundan gitmiyorlar. Diğer ülkelerdeki gibi bize hükmedecek bir kral tayin et. Fakat onlar bize hükmedecek bir kral tayin et deyince, bu söz Samuel’in hoşuna gitmedi. Ve Samuel Rabb’a dua etti. Rabb Samuel’e seslendi: Kavminin sana söylediklerini tut. Onlar seni değil, beni reddediyorlar. Benim onları yönetmemi reddediyorlar… Daha sonra Samuel Rabbin söylediklerini kendisinden bir kral isteyen kimselere tekrarladı. Size hükmedecek olan kral şöyle olacak dedi: Sizin oğullarınızı alacak ve kendi atları arabaları için kendisine hizmet ettirecek. Oğullarınızdan bazıları arabaların önüne koşulacak. Onları binlerce, yüzlerce kişiye kumandan yapacak, onlara kendi toprağına baktıracak, harmanını dövdürecek savaş araçlarını arabalarını yaptıracak. Ve kızlarınızı terzi, aşçı ve ekmekçi olarak alacak. Sizin tarlalarınızı ve bahçelerinizi ellerinizden alacak ve kendi kölelerine verecek… Sizin ürününüzün ve bahçenizin onda birini alacak ve kendi memurlarına, hizmetçilerine verecek. Sizin erkek hizmetçilerinizi, kadın hizmetçilerinizi, en iyi gençlerinizi ve merkeplerinizi kendi hizmetine alacak. İşte o gün siz kendi seçtiğiniz kralınız nedeniyle ağlayacaksınız ve o gün Rab sizi duymayacak. Buna rağmen kimse Samuel’in sözlerine aldırmadı. Hayır, dediler, bizim de bir kralımız olacak. Biz de diğer milletler gibi olacağız. Kralımız bizi yönetecek, önümüzden gidecek ve bizim savaşlarımızda savaşacak. Ve Rabb Samuel’e onları dinle ve onlara bir kral tayin et dedi…”
“Ve Samuel tüm İsrail’e şöyle dedi: Sizin sözünüzü dinledim… ve size bir kral tayin ettim… Siz Beni Amun soyundan gelenlerin kralı Nahash’ın üzerinize saldırdığını gördüğünüzde, Rabbiniz olan Allah sizin melikiniz iken, bize bir kral gerek dediniz. O halde şimdi istediğiniz ve seçtiğiniz kralı alın! İşte Rabb’ın seçtiği kral. Eğer Rabb’dan korkar, O’na hizmet eder, O’nun sözüne itaat eder ve O’nun emrine isyan etmezseniz, o zaman siz ve sizi yöneten kral Rabbiniz olan Allah’ın yolundan gitmeye devam edersiniz.
Fakat, Rabbin sözüne itaat etmez ve onun emrine isyan ederseniz o zaman Allah’ın kudreti aynen babalarınız gibi, sizin de aleyhinize olacaktır. Bana gelince, Allah sizin için dua etmeyi terketme günahından beni korusun. Bilakis ben size iyiyi ve doğru yolu öğreteceğim… Fakat siz günah işlemeye devam ederseniz, o zaman siz ve kralınız mahvolursunuz.”
Yukarıdaki alıntıdan anlaşıldığına göre Allah ve Peygamberi onların bir kral (melik) isteyişlerini hoş karşılamamıştır. “Allah Kur’an’da neden kral tayin etmeyi yasaklamamıştır?” sorusunun cevabı ise basittir. Burada bu hikâye sadece müslümanların ders alması için ele alınmıştır. Bu nedenle krallığın yasaklanması veya desteklenmesi gibi bir mesele söz konusu değildir ve bu isteğin haklı mı, haksız mı olduğu konusuna değinmek anlamsız olacaktır. Burada tek amaç İsrailoğulları’nın dejenerasyonuna neden olan şeyleri, onların korkaklıklarını, nefse tapınmalarını ve disiplinsizliklerini ortaya koymaktır. Böylece müminler, bu tip zayıflıklara karşı uyanık olabileceklerdir.
269. Kitab-ı Mukaddes şöyle der: “Benjamin’li adı Kiş olan bir adam vardı…. Onun da Saul (Talut) adında seçkin genç ve iyi bir oğlu vardı. İsrailoğulları arasında ondan iyisi yoktu. O herkesten uzundu ve Talut’un (Saul) babasının merkepleri kayboldu. Kiş, oğlu Talut’a şöyle dedi: Hizmetçilerden birisini yanına al ve merkepleri aramaya git… Onlar şehre girdiklerinde, Samuel onların ardından geldi… Samuel Talut’u gördüğünde Rabb ona: İşte sana bahsettiğim adam! dedi. Halkı bu yönetecek… Samuel Talut’u ve hizmetçisini aldı ve onları misafir odasına götürdü. Orada en önemli otuz kişi için ayrılan yerlerden en iyisine onları oturttu. Daha sonra Samuel ufak bir şişe yağ aldı ve onun başına boşalttı… Ve Rabb seni mülküne varis kıldı, dedi… Ve Samuel diğer insanlara, Rabb’ın sizin için seçtiği adamı görün dedi… (I Samuel, 9-10 bölüm) .
Talut da aynen Hz. Harun, Hz. Davud ve Hz. İsa (Allah’ın selamı hepsinin üzerine olsun) gibi Allah tarafından İsrailoğullarına lider olarak seçilmiştir. Fakat O’nun aynı zamanda peygamber seçilip seçilmediği hakkında ne Kur’an’da, ne de hadislerde açık bir ifade yoktur. Bu nedenle O’nun melik (kral) olarak tayin edilmesi, O’nun aynı zamanda peygamber olarak seçildiği anlamına gelmez.