EBU’L A’LÂ MEVDUDİ’NİN BAKIŞ AÇISIYLA EN’AM SURESİ 1. VE 11. AYETLER ARASI

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

1- Hamd gökleri ve yeri yaratan, karanlıkları ve aydınlığı (nuru) kılan Allah’adır. (Bundan) Sonra bile küfre sapanları, Rablerine (birtakım varlıkları ve güçleri) denk tutuyorlar.(1)
2- Sizi çamurdan yaratan,(2) sonra bir ecel belirleyen O’dur. Adı konulmuş ecel,(3) O’nun katındadır. Sonra siz (yine) kuşkuya kapılmaktasınız.
3- Göklerde ve yerde Allah O’dur. Gizlinizi ve açığınızı bilir; kazanmakta olduklarınızı da bilir.
4- Onlara Rablerinin ayetlerinden bir ayet gelmeyiversin, mutlaka ondan yüz çevirirler.
5- Kendilerine hak gelince, onu yalanladılar; fakat alaya almakta olduklarının haberleri onlara gelecektir.(4)
6- Kendilerinden önce nice kuşakları yıkıma uğrattığımızı görmüyorlar mı? Biz, sizi yerleşik kılmadığımız bir biçimde onları yeryüzünde (büyük bir güç ve servetle) yerleşik kıldık; gökten üzerlerine sağanak (bol yağmurlar) yağdırdık, nehirleri de altlarından akar yaptık. Ama günahları nedeniyle biz onları yıkıma uğrattık ve arkalarından başka kuşaklar (inşa edip) oluşturduk.
7- Biz Kitabı üzerine yazılı bir kağıtta göndersek ve onlar ona elleriyle dokunsalar bile, küfredenler, tartışmasız: “Bu apaçık bir büyüden başkası değildir” derler.

AÇIKLAMA

1. Ayetin, yer’in, göklerin, ay’ın ve güneş’in yaratıcısı olarak gündüzü ve geceyi meydana getiren Allah’ı kabul eden müşrik Araplara seslendiği hatırda tutulmalıdır. Bu Araplardan hiçbiri, bütün bunların Lât veya Hübel veya Uzza, ya da bir başka tanrı veya tanrıçaları tarafından yaratıldığına inanıyor değildi. Bu bakımdan Allah kendilerine sanki, “Ey aptal insanlar! Kendiniz göklerin ve yer’in yaratıcısının Allah olduğunu kabul ederken, nasıl olur da daha başka tanrılar edinir ve önlerinde secde ederek, kendilerine kurbanlar keser ve ihtiyaçlarınızı sunar ve yardımlarını dilerseniz?” demektedir. (Bkz. Fatiha, an: 2 Bakara, an:163)
Zulm’ün çoğul şekli olan zulümat’ın nur’un karşıtı olarak kulanıldığı vurgulanmalıdır. Çünkü “karanlık” nurun (ışığın) yokluğudur ve pek çok türleri vardır.
2. Allah, insan vücudunun her parçası topraktan meydana geldiği için, “O sizi toprak (çamur) dan yarattı.” diyor.
3. “Ecel-i Müsemma”, tek tek her insanın yeniden hayata getirilip yeryüzündeki hayatından hesap vermek üzere Allah’ın huzuruna çıkarılacağı ‘ahiret günü’dür.
4. Buradaki ‘haber’ Hz. Peygamber’in (s.a.) Mekke’den Medine’ye hicretinden sonra olacaklara işarettir. Bu ayetin indiği zamanda, ne kâfirler, ne de müminler alacakları haberin niteliğini hayal bile edemiyorlardı. Öyle ki, Hz. Peygamber bile, Müslümanların yakın gelecekte kazanacakları başarıdan habersizdi.

8- Ve derler ki: “Ona bir melek indirilmeli değil miydi?”(5) Eğer bir melek indirilseydi, elbette iş bitirilmiş olurdu da sonra kendilerine göz açtırılmazdı.(6)
9- Onu eğer bir melek kılsaydık, elbette erkek (suretinde bir melek) kılardık ve mutlaka katmakta oldukları (şüpheleri) yine katardık.(7)
10- Andolsun, senden önceki peygamberler de alaya alındı da kendisini alaya aldıkları şey, onlardan maskaralık yapanları çepeçevre kuşatıverdi.
11- De ki: “Yeryüzünde gezip dolaşın, sonra yalanlayanların sonu nasıl oldu, bir görün.”(8)

AÇIKLAMA

5. Cahil itirazcılar; eğer Muhammed (s.a) gerçekten Allah tarafından bir elçi (rasûl) olarak gönderilmiş olsaydı, gökten bir melek inmeli ve halka “Bu Allah’ın Elçisidir, bu bakımdan kendisine itaat edin, yoksa cezalandırılacaksınız” diye ilân etmeli iddiasında bulunuyorlardı.
Cahil itirazcılar, göklerin ve yerin Yaratıcısının, Elçisi’ni kendisine hakaret edilecek ve düşmanları tarafından taşlanacak bir durumda nasıl bırakabileceğini anlayamıyorlardı. Böylesi büyük bir Hakim’in (Egemen) Rasûlü’nü düşmanlarından korumak, halka heybet vermek, kendisinin peygamberliğine inandırmak ve bir takım tabiat üstü yollarla emirlerini yerine getirmeleri için büyük bir ‘hassa’ ordusu veya en azından yanında bir melekle gelmesi gerektiğini ileri sürüyorlardı.
6. Bunların itirazına verilecek birinci cevap şudur: Allah bir melek göndermiş olsaydı, kendilerini düzeltmek ve ıslah etmek için onlara hiçbir süre tanınmazdı. Kendilerine inanmaktan başka bir seçenek bırakmayacak şekilde hakikati çıplaklaştırmak için melek gönderilmemiş ve böylece onlara bir fırsat tanınmıştır. Açıktır ki, meleğin gelmesi dünyadaki hayatlarının amacı olan tutuldukları imtihanın boşa çıkması demek olurdu. Bu yüzden, herhangi bir melek gönderilmemiştir. İnsan imtihandan geçmeli ve görülmez hakikati onu çıplak gözle görmeden aklını ve düşünme güçlerini doğru yolda kullanarak keşfetmeli, sonra da bu hakikatin gerekleri doğrultusunda nefsini ve şehvetini kontrol altına almalıdır. İşte bu yüzden, ‘Görünmeyen’in (Gayb) imtihan gereği görünmez olarak kalması gerektiği açıktır.
İkincisi, imtihan dönemi olan dünya hayatı, “Görünmeyen” görünmez kaldıkça böyle olacaktır. “Görünmeyen (Gayb) ” açık bir duruma gelir gelmez ‘bu dönem’ kendiliğinden sona erer ve imtihan yerini, imtihanın sonucunu görme zamanı alır. Bu yüzden, Allah size bir meleğin görünmesi isteğinize olumlu karşılık vermiyor. Çünkü Allah imtihan dönemi sona ermeden önce, sizi imtihan etmeyi bırakmak istemiyor. (Ayrıca bkz. Bakara, an: 228)
7. Geriye kalan tek seçenek insan şeklinde bir melek göndermekti. Allah, insan şeklinde bir melek göndermiş olsaydı, Hz. Muhammed’i (s.a) tanımakta duydukları güçlüğün aynısını onu tanımak için de duyacaklardı. Bu da kendilerini daha çok şüpheler içine itecekti. Bu bakımdan, Allah’ın Elçisi’nin bir melek ile gönderilmemesi onların yararınaydı.
8. Yani, “Mesaj”la alay edenler yeryüzünde dolaşıp kalıntıları görmeli ve önceki halkların tarihini incelemelidirler. Bunlar daha önce onların Hz. Muhammed’e (s.a) davrandıkları gibi davranmış bulunanların korkunç sonlarına tanıklık edecektir.