• El-Müdebbir

Müdebbir:  kökünden türeyen tefe’ül babından gelen ism-i faildir, mastarı aynı babadan olan “tedabur”‘dur. Kelime olarak; önden gitmek, sonlandırmak, peşinden gitmek, götürmek, kitap yazmak, gün geçmek ve sonucu düşünmek gibi manalara gelir.

Yüce Allah’ın sıfatı olarak el-Müdebbir; bütün kâinatı yöneten, idare eden, çekip çeviren, varlıkları olmadan önce bilen, sonuçlarını bilen, müdahale eden, kendisine hiçbir şey kalmayan ve dilediği gibi tasarrufta bulunandır.

Allahu Teala’nın el-Müdebbir ism-i şerifi müdebbir-ul emir şeklinde Kur’an-ı Kerim’de dört yerde geçmektedir. Bunlardan iki tanesini okuyalım.

إِنَّ رَبَّكُمُ اللّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الأَمْرَ مَا مِن شَفِيعٍ إِلاَّ مِن بَعْدِ إِذْنِهِ ذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ

Şüphesiz sizin Rabbiniz, altı günde gökleri ve yeri yaratan, sonra arşa istiva eden, işleri evirip çeviren Allah’tır. Onun izni olmadıktan sonra, hiç kimse şefaatçi olamaz. İşte Rabbiniz olan Allah budur, öyleyse O’na kulluk edin. Yine de öğüt alıp düşünmeyecek misiniz?( Yunus Suresi: 3)

Ayet-i kerimede geçen “yüdebbirul emir” ifadesinden anlaşılan; göklerde ve yerde arş, kürsü, levf, kalem, madde, mana, atom sisteminden, kürrelerin sistemine kadar her şeyi çekip çeviren idare eden, hikmeti gereği işleri takdir eden, ortaksız ve mutlak güç sahibinin Allah (c.c) olduğu anlaşılmaktadır. Bütün bunları yaratmadan önce bilen, başlangıç ve sonucunu tayin eden yine ancak Allah (c.c)’dır.

Müdebbiratı ilahiyi bilmek ve inanmak tevhid akidesinin zaruri bir gereğidir.

اللّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لأَجَلٍ مُّسَمًّى يُدَبِّرُ الأَمْرَ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لَعَلَّكُم بِلِقَاء رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ

Allah O’dur ki, gökleri dayanak olmaksızın yükseltti; onları görmektesiniz. Sonra arşa istiva etti ve güneş ile aya boyun eğdirdi, her biri adı konulmuş bir süreye kadar akıp gitmektedirler. Her işi evirip düzenler, ayetleri birer birer açıklar. Umulur ki, Rabbinize kavuşacağınıza kesin bilgiyle inanırsınız.( Rad Suresi: 2)

El-Halimi der ki:

“Müdebbir; işleri, sonucu güzel olacak şekilde evirip çeviren, idare eden anlamına gelir. Kelime, arka, son gibi anlamlara gelen “dübür” kökünden türemektedir. Dolaysıyla Allah, ilminin bir gereği olarak işlerin sonuçlarına bakar ve ona göre olaylara müdahale eder. Allah, her şeyi daha olmadan önce nasıl olacağını ezeli ilmiyle bilir. Bu yüzden sonucu O’na gizli olan hiçbir şey yoktur.”( Beyhaki, el-Esma vessıfat, s. 47)

Yüce Allah yaratmış olduğu mahlukattan her birine tek tek yada toplu olarak hayatlarını sürdürebilecekleri kadar ihtiyaçlarını karşılayacak azık ulaştırır. Mahlukattan her birinin düzenini, tedbiri ve hikmeti gereğince taksim ettirir. Her mahlukatın rızkı da kendi durum ve ihtiyacına göre, kiminin maddi, kiminin de manevidir.

Yüce Allah’ın müdebbiratı ile ilgili olarak okuduğumuz ayet-i kerimelerden sonra bir de hadis-i şerif okuyalım.

Sevri, Veki’ ve Hüseyin’in İbn Ebu Leyla kanalıyla … ibn Abbas’tan rivayetlerine göre; Allah’u Teala, bir senenin işlerini tedbir eder; mutluluk ve mutsuzluk, hayat ve ölüm dışında dilediğini siler.( İbni kesir tefsiri; Rad süresi,38-39 tefsiri)

Yüce Allah’ın el-Müdebbir ismini bilen kişi; kulların ihtiyaçlarını ancak Allahu Teala’nın karşıladığını O’ndan başka düzeni sağlayıp kainatı çekip çeviren ve mahlukatı nimetlendiren kimsenin olmadığını anlar. Buna göre her Müslüman tekvini kanunlara teslimiyetin ister istemez gerekli olduğunu bildiği gibi, teşriyiyette bu yetkinin ancak O’na ait olduğuna teslimiyet göstermek zorundadır.