Hakk: kökünden gelen hem masdar hem de ism-i fail manası taşıyan bir kelimedir. Kelime olarak; doğruluk, adalet, inkar edilmesi caiz olmayan, varlığı sabit olan şey, doğru, hikmetle meydana gelen hüküm, gerekli, görev, ahenk, uyum, uygunluk, hisse, pay, var olma ve kısmet gibi manalara gelir.

Yüce Allah’ın sıfatı olarak el-Hakk; var olan, gerçek olan, varlığı zorunlu olan, varlığında şüphe bulunmayan, inkarı caiz olmayan, rububiyyeti ve uluhiyyeti hak olan, mahlukatı var eden, mülkün gerçek sahibi olan, hakkı izhar eden, adaletli olan ve asla yok olmayan demektir.

Başka bir deyişle Hakk; ispata hacet duymayacak kadar inkarı mümkün olmayan, bütün varlıklar içerisinde varlığı ilk kabul edilmesi aklen zaruri olan, bütün varlık alemleri varlığının delili olan, yüce varlıktır.

Hak kelimesi, Kur’an-ı Kerimde ve sünnette Yüce Allah’ın ismi olarak geçtiği gibi, sıfatı olarak da geçmektedir. Bu kelime ayet­i kerimelerde 221 defa zikrolunup; Yüce Allah, Kur’an, vahiy, risalet, İslam, adalet ve gerçek gibi manalarda kullanılmıştır. Bu hususta Yüce Allah’ın sıfatı manasında zikrolunan Hakk kelimesinin geçtiği iki ayet-i kerime okuyalım:

ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ

“Bu böyle. Çünkü Allah, hakkın ta kendisidir. O’nu bırakıp da taptıkları ise batılın ta kendisidir. Şüphesiz ki Allah Yücedir, büyüktür.”( Hacc Suresi: 62)

Kulların yaratılış gayesi, Hakkı tanımak ve Hakkın emirlerinin hak olduğunu kabullenmek ve itaat etmektir. O, gerçek mülk sahibi olan Yüce Allah, bu varlıkları bir amaç olmadan yaratmaktan ve onları var ettikten sonra da başıboş bırakmaktan münezzehtir. İnkarcılar Allah’ın peygamberler aracılığı ile kendilerine bir şey emretmediğini ve yasaklamadığını, Allah’ın, kendilerini sevap veya azap için yeniden diriltmeyeceğini iddia ettikleri için ebediyyen azabı hak etmiş olurlar.

يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ

“O gün Allah, onlara, cezalarını adaletle tastamam verecek ve Allah’ın aşikar Hak olduğunu bileceklerdir.”( Nur Suresi: 25)

Yüce Allah’ın azabı haktır, mükafatı ise Allah’ın rahmetindendir. Bu hususta İslam alimlerinden bazıları özetle “Allah ‘a, peygamberlerine, dinine, sevap ve azabına inanmak, emir ve yasaklarına uyarak O’na yaklaşmak, her insanın temel amacı olmalıdır. Bütün bu anlattıklarımız sahili olmayan bir denizden sadece bir damladır. Bu yüzden uzattığımızı sanma. Çünkü bu, ilim hazinelerinden bir hazinedir. Her insan bu hazineye ulaşamaz, bundan mahrum bırakılan onu kabul edemez. Allah, dilediği kimselere merhamet ve lütfunu bahşeder. (İbn Kayyim, “Bedaiu’l-feviiid”, 4/335-336)

(Abdullah) bin Abbas (R.a) şöyle demiştir:

Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) geceleyin namaza kalktığı zaman şöyle dua ederdi:

“Allah’ım! Hamd Senin içindir. Sen göklerin, yerin ve bunlarda kilerin nurusun. (Bunları aydınlatırsın.) Hamd senin içindir. Sen göklerin yerin ve bunlardakilerin yöneticisisin. Hamd Sana mahsustur. Sen göklerin, yerin ve bunlardakilerin sahibisin. Hamd Sana mahsustur. Sen haksin. Senin vadin haktır. Seni görmek haktır. Sözün haktır. Cennet haktır. Cehennem haktır. Kıyamet günü haktır. Peygamber haktır. Muhammed (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) haktır. Allah’ım! Sana itaat ettim. Sana inandım. Sana tevekkül ettim. Sana yöneldim. Senin kuvvetine dayanarak (düşmanlarla) mücadele ettim. Aramızda yalnız seni hakem kıldım. Artık evvelce işledigim ve sonra işliyeceğimi sandığım, gizli yaptığım ve açıktan işlediğim günahlarımı bağışla. (Ahiret hayatında beni) Öne alan ( dünya hayatında peygamberliğimi) sonraya bırakan ancak sensin’ Senden başka ibadete layik ilah yoktur. Ancak Sen varsın Günahtan yüz çevirmek ve ibadete kuvvet ancak Senin yardımınladır. “( Süneni ibni mace; 1355)

Cenab-ı Hakk göklerin, yerin ve her ikisi arasındakilerin yaratıcısı olan Yüce Allahtır. Gökler, yer ve her ikisi arasındakiler O’nu, varlığıyla hakk olduğunu bilirler. Yüce Allah’ın zatı haktır, sıfatları haktır, fiilleri haktır, sözü haktır, O’na kavuşmak haktır, gönderdiği peygamberler haktır, nazil ettiği din haktır, şeriatleri haktır, O’na şirk koşmadan inanmak ve ibadet etmek haktır, O’nun kullarına va’di haktır, O’nun hükmü ve adaleti haktır.

Yüce Allah’ın el-Hakk isminin manasını bilmek; Yüce Allah’ın azab ve cezalandırmasından korkarak O’na sığınmayı, yaradılışı düşünmek, O’nun emirlerine teslimiyeti ve azametini idrak etmeyi, nimetlerini ve ebedi mükafatlarını düşünmek, O’nu çok sevmeyi ve O’na huşu göstermeyi gerektirir. Yüce Allah’ın Hakk olduğunu idrak etmek, O’nun her verdiğine rıza göstermeyi icab ettirir.