HUKUKİ TEMEL KURALLARIN KAYNAĞI

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

88. HUKUKİ TEMEL KURALLARIN KAYNAĞI

İslâm hukukunda, mevcut bu “Kanunsuz suç ve ceza yoktur” kuralı, akıl ve mantığa, İslâm’ın adâlet ve iyiliği emreden, zulmü, haksızlığı yasaklayan genel hükümlerine değil, bu konuda gayet açık özel hükümlere dayanmaktadır. Allah’ın “Biz bir Rasûl[1] gönderinceye kadar hiçbir kimseye ve kavme azab ediciler değiliz.”[2], “Senin Rabbin, memleketlerin ana merkezlerine, karşılarinda âyetlerimizi okuyacak bir peygamber gönderinceye kadar o memleketleri helâk edici değildir…”[3], “… Tâ ki, peygamberlerden sonra insanların Allah’a karşı özür diye ileri sürebilecekleri bir bahaneleri olmasın…”[4] “…Sizi de sizden sonra erişenleri de inzar etmekliğim için… ”[5], “Allah kişiye ancak gücünün yeteceği kadar yükler…”![6], “Habibim, o inkâr edenlere söyle ki, eğer sana düşmanlıktan vazgeçerlerse geçmiş günahları yarlığanacaktır..”[7] âyetlerinde görüldüğü gibi, bu hükümler, suçun ancak bir hükümle açıklandıktan, cezanın da ancak bir hükümle dikkat çekildikten sonra konulabileceğini göstermektedir ve Allah (cc)’ın, elçileri vasıtasıyla hükümleri açıklayıp kullarının dikkatlerini çekmeden ceza vermediği, bir insana ancak gücünün yetebileceği kadar yükümlülük koyduğu hususunda kesindir.

89. KANUNSUZ SUÇ VE CEZA YOKTUR KURALI NE

ZAMAN ORTAYA ÇIKMIŞTIR? Bu kural, İslâm’da on üç asırdan beri vardır ve belirtildiği gibi Kur’an hükümleriyle getirilmiştir. Böylece İslâmiyet bu konuda da modern sosyal düzen kurallarından farklı bir nitelik taşıdığını ispatlamıştır. Zira bu kuralı modern hukuk düzenleri ancak 18. asrin sonlarında Fransız İhtilâli’yle tanımış, kabul etmiştir. Fransız İhtilâli’nin bir teşri sonucu olarak Fransa kanunlarına girmiş, ilk defa 1789’da İnsan Hakları Beyannamesi’yle karara bağlanmıştır. Daha sonra Fransız kanunlarından, diğer yeni kanunlara geçmiştir.

90. BU KURALI İSLÂM HUKUKU NASIL

UYGULAMAKTADIR? “Kanunsuz suç ve ceza yoktur” kuralının genel bir kaide olduğunu İslâm hukuku belirtmiştir. Kuralı tespit eden dînî hükümlere ve bu genel kuralın uygulanması sonucu ortaya konulan usûl kurallarına yer vererek, yukarıda bu konuyu delillerle açıklamıştık. Kural bütün suçlara teşmil edilirken, her suçta aynı biçimde tatbik edilmemelidir. İslâm hukukunda kaidenin uygulama keyfiyeti suçun, hadd, kısas yahut diyet veya taʼzîr cezalarından biri olmasına göre değişmektedir. Bu kuralın çeşitli suçlarda nasıl uygulandığı aşağıda görülecektir.[8]

[1] Hüccetleri açıklamak, kuralları yaymak üzere bir peygamber (Beyzavî)

[2] Kur’an, İsrâ 15

[3] Kur’an, Kasas 59

[4] Kur’an, Nisâ 165

[5] Kur’an, En’âm 19

[6] Kur’an, Bakara 266

[7] Kur’an, Enfâl 38

[8] Ceza hukukunda kanunîlik prensibinin bugünkü hukukta açıklaması için Bak. Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku, c.1/19-34, Anayasa, md.38/1. fıkra hükmü. (m)