KAVRAMLAR

MUHKEM-MUTEŞABİH Muhkem: Sağlam, anlamı açık, yorum götürmez, şüphe kabul etmez anlamında “if’âl” vezninde, arapça ism-i meful bir kelime; âyet ve hadislerde bulunan ve sevk edildiği maksada delâlet eden lafız manasına gelen bir fıkıh usulu terimi. Manâsı, tevil ve tahsis kabul etmeyecek derecede açıktır. Usul ilminde anlamı açık olan lafızlar dörttür:...

MUCİZE Kudret’in karşıtı olan “acz” kökünden if’al babında “i’caz” masdarından türetilen bir ism-i fail olarak “âciz bırakan, karşı konulamayan, benzeri yapılamayan, hârika” anlamında bir terim. Kur’ân-ı Kerim’de, “mucize” anlamında çok defa, “âyet, âyât, beyyine, delil ve delâil” kelimeleri kullanılmıştır. Âyet; belli olan bir alâmet, bir şeyi ispat eden delil veya...

Sözlük anlamı gitmek, izlemek, gidilen yol demektir. İslam kültüründe mezheb olayı bir gerçekliktir.Oldukça hassas olan bu konu hakkında konuşmakta kolay değildir. Gerek mezheblerin çıkış nedeni, gerekse insanların, bu konuya yaklaşımları onu bir kat daha duyarlı hale getiriyor. Mezheb olgusu ve onun işlevi noktasında görüş birliği sağlamak kolay gözlükmüyor. Bu zorluk...

MELE-MÜTREF Mele; Bir görüş üzerinde söz birliği yapmış topluluk demektir. Mele’ kelimesi Kur’an-ı Kerîm’de otuz ayrı yerde geçmektedir. Kur’an-ı Kerim’de bu terim, genellikle bir topluma tesir edip yönlendirme gücüne sahip kişiler ve yöneticilerin kendileriyle istişare yaptığı bir kesim için kullanılmaktadır. “Mele'” kelime olarak bir olumsuzluğu bünyesinde taşımamakla birlikte; Kur’an-ı Kerim’de...

MARUF-MÜNKER Ma’ruf kelimesi A-RE-FE fiil kökünden gelir. Lugatta; her hangi birşeyi özelliklerine bakarak duyularla kavramak, eserini görerek tefekkür ve akıl yürütme yoluyla idrak etmek ve nihayetine ulaşmak manasınadır. Aynı kökten gelen Ma’rifet ve irfan kelimeleri bu fiilin mastarıdırlar. Kelime, Kur’an-ı Kerim’de 30’a yakın yerde kullanılmıştır. Kullanımın tamamına yakın bir kısmında...

MARİFETULLAH Marifetullah: Allah’ı tanımaktır. Allah’ı tanımak; zatının ve sıfatlarının keyfiyetini bilmek değil, bilakis isim, fiil ve sıfatlarının manalarını ve tecellilerini akılların kapasitesince bilmektir. Ayrıca kullar Allah’ı ne kadar bilirse bilsin ancak bu bilme, kulun bilgi ve sıfatlarının kapasitesiyle sınırlıdır. Allah’ı tam olarak bilmek ise sonsuz ve sınırsızdır. Sınırlı bir akıl...

Örtmek veya şükrünü yerine getirmeyerek erişilen nimeti örtmek, nankörlük etmek. Bundan dolayı arapçada karanlığı ile her şeyi örttüğü için geceye kâfir (örten) denmiştir. Terim olarak küfür, imanın zıddı yani imansızlıktır. Başka bir deyişle Allah’ın varlığını ve birliğini, peygamberliği, Hz. Muhammed’in Allah katından getirdiği kesin olarak belli olan şeyleri inkâr etmektir....

KARDEŞLİK Kardeş denildiğinde akla genellikle aynı anneden ve babadan dünyaya gelen kişiler gelmektedir. Bu soy-sop kardeşliğinin dışında bir de aynı dine veya dünya görüşüne ve  mensup olmayı ifade eden akide kardeşliği sözkonusudur ki asıl kadeşlik budur. İslâm dininde kardeşlik, bütünüyle akide temeline dayanmaktadır. Allah (c.c), Kur’ân-ı Kerim’de şöyle buyurmaktadır “Mü’minler...

KALP – GÖNÜL Gönül, yürek, öz her şeyin ortası, özü. Göğsün sol tarafında, konik şekilde kan dolaşımın temin eden organ. İnsan ruhunun sevgi ve nefret gibi duyularının merkezi olan yere de kalb denilmiştir. Bu ruhi duyuya kalb denilmesi, teşbih iledir. Bedendeki kalbin beden için önemi ne ise ruhun kalbinin de...

İZZET ve ZİLLET İzzet kelimesi kuvvet, üstünlük, şeref ve galibiyet anlamlarını dile getirdiği gibi, insanı zillete düşmekten alıkoyan iyi nitelikler anlamına da gelir. İzzet’in zıddı zillettir. İnsan, nefsinin izzetini korumakla yükümlüdür. Bu ise ancak Allah’a iman etmek, hayatını O’nun emir ve yasaklarına göre düzenlemekle mümkün olabilir. Küfür, şirk, nifak, isyan...

İSYAN-İTAAT İsyan: İtaatsizlik, emre karşı gelme, başkaldırı. Bağî, serkeş ve asi anlamlarıyla Allah’ın kanunları çerçevesinde üzerine düşeni yapmaktan kaçınma hali ve günahkâr anlamları da verilmektedir. Kur’an-ı Kerîm insanların dünya ve ahiret mutluluğu için uymakla zorunlu bulunduğu bir takım emir ve yasaklamalar getirerek örnek toplum modeli çizer. Bu modelde insana düşen...

İSTİŞARE Herhangi bir konuda doğruya ulaşmak veya yaklaşmak için bir başkasının görüşüne başvurma. Müşavere, şivâr, meşvure, meşvere, meşûre, istişare, danışıp işaret ve görüş almak anlamına geldiği gibi, müşâvere ve işaret; arı kovanından bal almak, rey vermek manalarına da kullanılır. Toplanıp meşveret eden cemaate de şûra denir. İstişârenin lügat manası ile...

İSTİKBAR Allah’a istiğna ve isyan, insanları küçük görme, onlar üzerinde zorbalıkla egemenlik kurma anlamını da ihtiva eden büyüklenme. Bu niteliklere sahip olan kişiye de müstekbir* denir. Kelime olarak istikbar, büyük olma anlamındaki “ke-bü-ra” kökünden gelir ve büyüklenme anlamını dile getirir. Aynı kökten gelen tüm kelimeler de büyüklük ve büyüklenmeyle ilgili...

İSTİAZE Herhangi bir işe başlarken ve herhangi bir münasebetle “Euzü billahi mine’ş-Şeytani’r-racîm”, yani; “Kovulmuş (iyilikten uzaklaştırılarak, lânetlenmiş) olan şeytanın şerrinden Allah’a sığınırım ” cümlesini söylemek. Bir imtihan yeri olan bu dünya hayatında insanın en büyük düşmanı şeytandır. O, insanı aldatmak, doğru yoldan saptırmakla görevlidir. Bu görevini gerçekleştirmek için de gizli-açık...

İSRAF İsraf kavramı Arapçada S-R-F kökünden türemiş olup temelde, herhangi bir işte aşırı olmak, haddi ve doğru ölçüyü aşmak yâda ihlal etmek anlamlarına gelir. Burada, israf kavramının altına şu çizgiyi koymak gerekmektedir: İsraf kavramı kesin olarak başkalarının haklarını tecavüz, saldırganlık ve husumet gibi anlamları hamil olmadığından başkalarının hakları mevzubahis olmaksızın...

İSLAM İslam kelimesinin kökü selime- silm fiilidir. Selime; Sulh anlamına gelir aynı kökten türeyen selm, silm-selem gibi kelimelerde barış anlamına gelirler.Selime fiili aynı zamanda boyun eğmek itaat etmek anlamlarına da gelir.Boyun eğme birazda saygı duyarak olmaktadır. Esleme hayır ve iyilik anlamınıda ifade eder. İslam varlığa ve insan hayatına ait en...

İRTİDAD Dinden dönme, hak dini terk etme. Terim olarak bir müslümanın İslâm dinini terketmesine veya başka bir dine dönmesine irtidad veya ridde denir. İrtidad eden kimseye de mürted (dinden dönen) adı verilir. İslâm dini temelde din ve vicdan hürriyetine büyük önem vermiştir. Bu yüzden hiç kimse müslüman olmaya zorlanamaz. Kur’an-ı...

İNZAR Adakta bulunma, aslında vacip olmayan bir şeyi, herhangi bir münasebetle kendine vacip kılma manasına gelen “nezere” kökünden türemiş bir kavram. Kelime anlamı, bir şeyin sonucundaki tehlikeyi haber verip sakındırmak, uyarmak, dikkatini çekmektir. Korku verip uyanık kılmak demektir. Sevinç haberi vererek müjdelemek demek olan “tebşîr”in zıddıdır. Dînî bir kavram olarak...