KAVRAMLAR

İNSAN-NAS Ruh ve bedenden meydana gelen Allah’ın yeryüzündeki halifesi. Âdem, beşer. Canlılar arasında en üstün olanı. İslâm, insanın temel özelliğinin yaratılmış bir varlık olduğunu bildirir. İnsan kendiliğinden, tesadüfen veya sebeplerin birleşmesiyle var olan bir canlı değil, bilâkis Allah’ın yaratmış olduğu bir varlıktır. Böylece insandaki yaratılma özelliğini de ortadan kaldırmaktadır. O’nun...

İNFAK İnfak helal yollarla elde edilen malı ihtiyaca ve dinin gerekli ya da hoş görüldüğü yerlere harcama sarf etme. Allah’ın bir rızık olarak verdiği görünür-görünmez (Zahir, Batın) nimetleri yayma. “Allah yolunda infak edin ve kendinizi kendi ellerinizle tehlikeye atmayın. İyilik edin. Şüphesiz Allah, iyilik edenleri sever.” (Bakara/195) “…Ve sana neyi...

İMTİHAN / BELA Bela sözlük anlamı , denemek yapmak bitkin hale getirmek demektir.Kur’an’ı Kerimde daha çok denemek, sınamak, imtihan etmek anlamlarında kullanılmıştır.Denemek veya bir sınamaya uğramak insanı yıprattığından dolayı bela kelimesi ile ifade olunmaktadır.Dinin emirleride bir bakıma bela’dır yani sınamadır. Her nefis ölümü tadıcıdır. Bir imtihan olarak sizi iyilik ve...

İMAN Güvenme, verilen bir habere kalbten inanma, haberi getireni tasdik etme; bir şeye tereddüde düşmeksizin inanmak. “İman” kelimesi; Arapça’da “if’al” vezninde olup, aslı “emn” kökünden gelir. Dillere göre, korkunun zıddı olan “emn-ü emân=emniyet, güven” manasında, “âmene” fiilinin masdarıdır. Kelimenin aslı “emn” de “emân” idi. Başına “elif” gelince, “e’mene” oldu; sonra...

İMAM Önde bulunan zat, kendisine uyulan kimse, önder. İmam kelimesi, ‘el-Ümm’ kelimesinden türemiştir. Bu da anne demektir. Ümmet kavramı da aynı köke dayalı olarak; bir köke, bir öze, bir anne gibi asıla bağlı olan manasına gelir. İmam, bir anlamda ümmetin önderidir. Bir kök durumundadır ve arkasında bir cemaat vardır. “Bütün...

İLİM İnsanın duyu vasıtaları ile elde ettiği veya Allah Tebareke ve Teâlâ’nın vahiy yolu ile doğrudan doğruya gönderdiği, içinde zan ihtimali bulunmayan yakını bilgi. İlim kavramının yanında çoğu zaman kullanılan marifet kavramı, daha hususi bir anlam taşır ve daha ziyade vasıtasız bilgiyi, sezisi, kalbî bilgiyi ifade etmek için kullanılır. ilim...

İLAH Kendisine ibadet edilen, her şeyden çok sevilen, tazim ve tesbih edilen mutlak varlık. Lügatta, örtünmek, gizlenmek, alışmak ve kulluk anlamında kullanılmakla beraber genelde ibadet edilen, tapınılan nesnelerin ortak adı olmuştur. Ancak İslâmiyet’in saf tevhid akîdesi, tapılacak, ibadet edilecek; kâinatın ve eşyanın yaratıcısı ve yoktan var edicisi olarak sadece Allah’ı...

İKRAH Zorlamak, bir kimseyi istemediği ve çirkin gördüğü bir işi yapmaya mecbur tutmak. Bir İslâm hukuku terimi olarak; bir kimsenin başkasına yaptığı, ondaki rızayı kaldıran veya ehliyetini yok etmediği halde, onun ihtiyarını (seçme hürriyeti) bozan, yahut da şer’î yükümlülüğü kaldıran korkutma hâlini ifade eder. Mecelle’nin tarifi şöyledir: “İkrah; bir kimseyi...

İHSAN-MUHSİN İyilik, güzellik, uygun ve güzel olanı en güzel ve kusursuz bir şekilde yapmak. İhsan; Allah’ın huzurunda olduğunu onu gönül nuruyla görüyormuş gibi tasavvur ederek kulluk vazifelerini yerine getirmek. Bu anlamda ayet-i kerimede “öyle değil! Kim muhsin olduğu halde kendini Allah’a teslim ederse, onun mükafatı Rabbinin katındadır” (el-Bakara, 2/112). İnanç...

İHLAS Bir şeyi saf temiz ve arıtılmış hale getirmek. Kalbi saf etmek, çıkar ve şöhret amacı güdülmeyen, içten, riyasız, samimi sevgi ve bağlılık. Yapılan ibadet ve işlerde gösterişe yer vermeme, ibadet ve taatda riyadan uzaklaşma hali ve kalbin safasına keder veren şeyden, kalbi uzak tutmak. Sırf Allah rızasını düşünmek, ona...

İBADET Tapmak, kulluk yapmak, itaat etmek, boyun eğmek. Niyete bağlı olarak yapılmasında sevap olan, Cenab-ı Hakka yakınlık ifade eden ve özel bir şekilde yapılan taat ve fiillerden ibarettir. Bu, bizi yoktan var eden, bize sayısız nimetler bahşeden yüce Allah’ı ta’zîm (ululamak, yüceltmek) amacıyla güden bir kulluk görevidir. Aynı anlama gelen...

Hüküm: Hükmetmek, menetmek, ata gem takmak, idare, yönetim, iktidar, ilim, hikmet, anlayış. Hakkında âyet, hadîs veya icmâ bulunan, veya temelde bu delillere dayanan amelî prensipler. Hükümler İslâm’ın pratik yönünü oluşturur. Çoğulu ahkâm’dır. Hakemenin aslı bir şeyi ıslah etmek için bir tür alıkoymak/engellemektir. Bunun için gem hayvanın hakemesi diye adlandırılmıştır ve...

HUDUD Hudud, hadd kelimesinin çoğuludur. İmam Merginani hadd’in lugat manası men demektir. Kapıcılara haddad denilmesinin sebebi de budur. Şer’i şerifte ise; Allah (cc)’ın kendi hukukyla ilgili olarak takdir buyurduğu bir ukubattır, cezadır şeklinde tarif etmektedir. Hadd kelimesi aynı zamanda esirgemek manasında gelir. Çünük Allahu Teala (cc) kullarını zarara uğradıkları şeylerden...

HİLAFET – HALİFELİK   Halife kelimesinin aslı ‘ha-le-fe’  fiilidir. Buda sözlükte arkadan veya sonradan gelen demektir. Daha geniş bir ifade ile, Halefe: birinin yerine geçmek, bir kimseden sonra gelip onun yerini almak, birinin ardından gelmek/gitmek, yerini doldurmak, vekalet etmek, temsil etmek gibi anlamlara gelir. Öne geçmenin önde olmanın zıddıdır. Birisi...

HİKMET Hikmet: İlim, fıkıh, adâlet, sebep, kâinatın inceliklerini üstün ilimlerle bilmek, lâfzı az manâsı engin demekle beraber bir daha manaya gelmektedir. İlimsiz yapılan amel, faydalı da olsa hikmet olamayacağı gibi, amelsiz olan, tatbik edilmeyen ilim de ne kadar câzip görünürse görünsün hikmet ismini almaz. İbn-i Abbas; hikmet nübüvvetin dışındaki isabetli...

HİDAYET İrşat etmek, doğru yolu göstermek, rehberlik yapmak. Zıddı; Saptırmak, yanıltmak, dalâlete düşürmektir. Hidâyet kelimesi (HDY) kökünden bir mastar olup terim olarak; küfür, şirk ve sapıklıklardan kurtularak, İslâm’ın aydınlık yoluna girmektir. İslam’ın bir adı sırat-ı mustakim ysni dosdoğru yol ise, diğer adı da hidayettir, yani insanı Allah’a götüren yol bir...

HİCRET  Hicret sözlükte kişi veya kişilerin bulundukları yerden göç yoluyla ayrılmaları anlamına gelir. Bu ayrılma beden ile olabilceği gibi dil ile veya kalp ile olabilir.(Müzzemmil/10,Nisa/34) Bir ayette ise kalbi Allah’ın dışındaki şeylerden ayırıp yine O’na yönelmek anlamında kullanılmaktadır ki bu, Allah’a hicret (yönelme) ibadetidir. (Ankebut/26) ‘Hicret’ terim olarak Peygamberimizin ve...

HEVA Şahinin inişi gibi hızla süzülüp inmek; düşmek; yukarı fırlamak; yıldızların doğuşu ve batışı; mahvolmak; rüzgârın esmesi; kabın boş olması; hava gibi anlamlara gelir. Ayrıca boş, hava dolu, sonuçsuz, değersiz gibi anlamlara da gelir. Hevâ, nefsin şehvetlere eğilimi, keyfe düşkünlük, şehvete düşkün ve ilim sahibi olmadan sahibine hükmeden nefs anlamında...