KELİMELER VE KAVRAMLAR 14) BASİRET

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

‘Basiret’, görme, görüş, gören göz gibi anlamlara gelen ‘basar’ kökünden türemiştir.

‘Basiret’in sözlükte, idrak etme, görme, doğru ve ölçülü bakış, uzağı görebilme, kav-rayış, bir şeyin iç yüzünü anlayabilme, feraset, kalb ile görme gibi manaları vardır.

Kur’an bu kelimeyi normal ‘görme’ anlamında kullandığı gibi, gerçeği keşfetme, doğru yolu tanıma, gerçeği yalandan, Hakk’ı batıldan ayırma yeteneği anlamında da kullanmaktadır.

‘Basiret’, kalp gözüyle görebilme, işin iç yüzünü anlayabilme, bir şeyin aslını ve gerçeğini idrak edebilmedir. Manevi körlük ve sapıklıkta olmak bunun karşıtıdır. Manevi körler, sadece. Kafa gözüyle görürler, ötesini göremezler, gördükleri maddi cismin ötesindeki anlam üzerinde düşünmezler.

Şu ayetin verdiği örnek oldukça ilginçtir:  Eğer onları doğru yola çağırırsanız işitmezler. Onları sana bakar (gibi) görürsün, oysa onlar görmezler bile. (Araf 198)

Kendilerine davette bulunan peygamberi cisim olarak görüyorlar, Ona bakıyorlar ama Onu, Onun davetini, Onun görevini anlamıyorlar.

Her turlu manevi faaliyetin merkezi kalptir. Kalbin de dışarıya açılan iki penceresi vardır. Bu pencerenin biri, duymak (semi’) diğeri ise, görmek’tir (basar/basirettir). Duymak kulağın, görmek ise gözün gücüdür. Ancak her iki fiil de kalbin bir faaliyeti olarak kullanılır. Kalbin duyması, kulağın duyduğu şeyi anlaması, kavraması ve niteliğini tesbit etmesidir. Herhangi bir sesi duyan kimseye sağır denmez. Fakat Kur’an, Hakk’ı duydukları halde anlamayanlara, idrak etmeyenlere ve Islama teslim olmayanlara ‘sağır’ demektedir.

Âlemlerin Rabbi Allah’ı hesaba katmaksızın hevasının her dediğini yapan, azan, sapıtan, inkarcı ve müşrik olanlar ile küfürdeki (inkardaki) inadı yüzünden kalbi mühürlenmiş, kalbi Hakk’a kapatılmış kimseler:

Hakk’ın sesini duyamazlar. Peygamberin yaptığı daveti anlamazlar. Kur’an ayetleri onlar için bir anlam taşımaz. Çünkü kalplerinin anlama kabiliyeti yoktur. lşte böyleleri sağırdırlar.[1]

“De ki: Ben sizi yalnızca vahy ile uyarıp-korkutmaktayım. Ancak sağır olanlar, uya-rıldıkları çağrıyı işitmezler.” (21/Enbiya, 145)

Çok günah işlemekten ve isyan etmekten dolayı kalpleri kararmamış olanlar, dolayısıyla kulakları işitir olanlar, Peygamber, indirilen ayetleri duydukları zaman anlarlar, imanları artar ve gözleri yaşla dolar. (5/Maide 83)

Kuran’da basiret:

“De ki: Bu, benim yolumdur. Bir basiret üzere Allah’a davet ederim; ben ve bana uyanlar da. Ve Allah’ı tenzih ederim, ben müşriklerden değilim.”( Yusuf 108)

“Kitap Ehlinden küfredenleri ilk sürgünde yurtlarından çıkaran o’dur. Onların çıkacaklarını siz sanmamıştınız, onlar da kalelerinin kendilerini Allah’tan koruyacağını sanmışlardı. Böylece Allah(‘ın azabı) da, onlara hesaba katmadıkları bir yönden geldi, yüreklerine korku salıverdi; öyle ki evlerini kendi elleriyle ve mü’minlerin elleriyle tahrip ediyorlardı. Artık ey basiret sahibleri ibret alın.” (Haşr 2)

“Yeri de nasıl uzatmış, üzerine sabit dağlar oturtmuşuz. Orada görünüşü güzel her çeşit bitkiden çiftler yetiştirdik. Bunlar, Allah’a yönelen her kula gönül gözünü açmak ve ona ibret vermek içindir.” (Kaf 7 8)

“Müşrikler yeryüzünü gezmiyorlar mı ki, bu sayede kalpleri gördüklerinden-ibret alabilsin ve kulakları söylenenleri işitebilecek bir duyarlık kazansın. Çünkü kör olan onların gözleri değildir, fakat göğüs boşluklarındaki kalpleri kördür, duyarsızdır.” (Hac 46)

İşte bunda düşünen ferasetli kimseler için ibretler vardır. (Hicr 75)

[1] H.Ece islamın temel kavramları