TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 22. AYET

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

22- Yeryüzünü size bir döşek, göğü de bir bina kılan, gökten su indi­rip onunla size rızık olarak mahsuller çıkaran O’dur. O halde bile bfle Allah’a benzerler nisbet etmeyin.

Yeryüzünü sizin için, üzerinde yatılıp oturulmaya müsait bir yer ve istik­rar kılınabilecek bir karargâh yapan, gökyüzünü de âdeta kubbeye benzer bir bi­na yapan o’dur. Yağmuru yağdıran ve onunla size gıda ve iaşe olmak üzere ekinler, ağaçlar ve meyveler bitiren de o’dur. O halde Allah’a denk ve benzerler tanımayın. Zira size, ondan başka rızık verecek rabbiniz yoktur. Her şeyi, daha önce bir benzeri olmadığı halde var eden ve rızıklandıran o’dur.

Âyet-i kerimede “Yeryüzünü size bir döşek kılan o’dur.” Duyurul­maktadır. Bundan maksat, yeryüzünün, insanların yaşamasına müsait hale geti­rilmesidir. Allah teala bu âyetiyle, kâfirlere, münafıklara ve diğer insanlara, dünyada verdiği nimetleri hatırlatmktadır, ki ona itaata dönsünler. Bu da, Al­lah’ın, onların kulluk ve itaatlarına ihtiyacı olduğundan dolayı değil, onlara olan şefkat ve merhametindendir. Ta ki doğru yolu bulsunlar ve Allah’ın, dünya ve âhirette, kullarına verdiği nimetlerin hepsinden faydalansınlar.

Yine âyet-i kerimede: “Göğü de bir bina kılan o’dur.” buyurulmakta­dır. Abdullah b. Abbas, abdullah b. Mes’urd ve diğer bir kısım sahabiler, göğün bina kılınmasından maksadın, onun, yeryüzünün üzerinde bir kubbe gibi yaratıl­ması ve yeryüzünün tavanı gibi durması olduğunu söylemişlerdir.

Taberi diyor ki: “Allah teala kullarına verdiği nimetleri sayarken özellikle gökleri ve yeri de saymıştır. Zira kulların rızıkları, yaşantıları göklerde ve yerde bulunmakta ve dünyaları bu iki âlemle var olmaktadır. Böylece Allah teala kul­larına bildirmektedir ki, gökleri ve yeri, onlarda bulunan bütün yaratık ve ni­metleri var eden o’dur. Bu nedenle kulların ona itaat etmeleri, onun nimetlerine karşı kendisine şükretmeleri ve ona ibadet etmeleri gerekir. Herhangi bir fayda veya zarar sağlamayan put ve heykellere değil.

Âyeti kerimede “Gökten su indirip onunla size rızık olarak mahsul­ler çıkaran o’dur.” buyurulmaktadır. Allah teala bu ifade ile de kullarını, kudretinin ve saltanatının yüceliği hususunda uyarmakta, onlara verdiği nimetleri hatırlatmakta, kendilerini yaratan, rızıklandıran ve tekeffül edenin, Allah’a denk tutulan put ve heykeller olmayıp bizzat kendisinin okluğunu bildirmektedir.

Allah teala, âyetin devamında ise “Kullarının kendisine herhangi bir şeyi denk tutmamalarını emretmektedir. Zira, Allah’ın ne bir dengi ne de bir benzeri vardır. Allah’tan başka hiçbir şey kullarına ne zarar verebilir ne de fayda sağlayabilir. Ne bir şeyi yaratabilir ne de rızıklandırabilir.

Âyet-i kerimede zikredilen ve “Benzer” diye tercüme edilen  kelimesi, Katade ve Mücahid tarafından “Denkler” şekünde izah edilmiştir.

Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes’ud ve diğer bir kısım sahabiler ise “Allah’a benzerler nisbet etmeyin” ifadesini “Bir kısım insanları Allah’a denk tutarak Allah’a isyanda olanlara itaat etmeyin” şeklinde izah etmişlerdir. İbn-i Zeyd, burada Allah’a denk tutulan şeylerden maksadın, Allah’a yaptıkları herşe-yin aynısını kendilerine de yaptıkları putlar olduğunu söylemiştir. İkrime ise âyet-i kerimenin bu bölümünü şöyle izah etmiştir. “Köpeğimiz olmasaydı hır­sız eve girerdi.” gibi sözleri söyleyerek Allah’a denkler tutmayın.”

Allah teala, insanların, kendisine bir şeyi ortak koşmalarını, onun dışında herhangi bir şeye ibadet etmelerini, ona itaatte herhangi bir şeyi ona denk tut­malarını yasakladı. Ve buyurdu ki:”Madem ki sizi yaratmamda, rızıklandır-mam da ve sizin malikiniz olmamda ye size nimetler vermemde benim hiç­bir ortağım yoktur. O halde sadce bana itaat edin. İbadeti sadece bana ya­pın. Yaratıklarımdan herhangi bir şeyi bana denk tutmayın. sizler bi­liyorsunuz ki, üzerinizde bulunan her nimet bendendir.”

Âyet-i kerimede “O halde bile bile Allah’a benzerler isnad etmeyin.”

Duyurulmaktadır. Burada “Allah’a bile bile benzerler isnad edenlerden kimlerin kastedildiği hususunda iki görüş-zikredilmiştir:

Abdullah b. Abbas, bu insanlardan maksadın, bütün müşrikler olduğunu, Arap müşriklerinin de ehl-i kitap müşriklerinin de bu ifadenin içinde bulunduk­larını zikretmiştir.

Mücahid ise bu ifadeden maksadın, Yahudi ve Hıristiyanlardan iki gurup ehl-i kitap olduğunu, zira bunların, Tevrat ve incil’den Allah’ın birliğini öğren­diklerini bu nedenle Allah’a bile bile denkler tutmaya çalıştıklarını söylemiştir.

Taberi birinci görüşü tercih ediyor ve özetle diyor ki: “Mücahidi bu görü­şe sevk eden sebep, Arapların, rablerinin birliğini inkâr ederek onun kendilerinin yaratıcısı ve rızık vereni olduğunu bilmedikleri ve ibadette bir kısım pullan ona ortak koştukları kanaatinde olmasıdır. Halbuki Allah teala, âyet-i kerimede, Arap müşriklerinin, yaratıcı olarak Allah’ın birliğini ikrar ettiklerini ancak Al­lah’a ibadette bir takım putları ona şefaatçi yaparak ortak koştuklarını bildir­mektedir. Nitekim âyet-i kerimelerde şöyle Duyurulmaktadır: “Ey Muhammed, yemin olsun ki, eğer onlara kendilerini kimin yarattığını sorsan, şüphesiz ki “Allah” derler. Öyleyse nasıl oluyor da döndürülüyorlar.

Ey Mu­hammed, de ki: “Size gökten ve yerden rızık veren kimdir? Size kulak ve gözleri bahşeden kimdir? Ölüden diriyi çıkaran, diriden de ölüyü çıkaran kimdir? Bütün işleri düzene koyan kimdir?” “Allahtır” diyeceklerdir De ki »O halde Allah’tan korkmaz mısınız? Görüldüğü gibi Arap müşrikleri de ehl-i kitap gibi, Allah’ın tek yaratıcı ve rızıklandırıcı olduğuna iman edi­yorlardı. Bu nedenle âyette geçen “O halde bile bile Allah’a benzerler isnat etmeyin.” ifadesindeki muhatapların sadece ehl-i kitap olmayıp, Arap, Acem, Ehl-i kitap olan veya olmayan bütün müşrikler olduklarını söylemek daha isa­betlidir.