TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 26. AYET

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

26- Şüphesiz ki Allah, sivrisineği ve ondan daha üstününü misal ver­mekten çekinmez. İman edenler, onun, rableri tarafından bir gerçek oldu­ğunu bilirler. Kâfirler ise: “Allah bu misalle ne kastetti?” derler. Allah bu misalle bir çoklarını saptırır, birçoklarını da doğru yola iletir. Allah bu­nunla sadece yoldan çıkanları saptırır.

Şüphesiz ki Allah, sivrisineği ve daha üstününü misal vermekten çekin­mez. O, iman ve itikad sahibi kişileri, inkarcı sapıklardan ayırt etmek için bu misalleri verir. Allah ve Resulü’nü tasdik edenler Allah’ın verdiği bu ve benzeri misallerin, kendi kelamı olduğunu, kendi katından gönderildiğini ve gerçeğin ta kendisi olduğunu bilir ve kabul ederler. Allah’ın âyetlerini inkâr eden müna­fıklar, müşrikler ve benzerleri ise “Allah bu misalle neyi diledi ve niçin bu mi­sali verdi? derler. Allah, vermiş olduğu bu misalleriyle münafık ve kâfir olan birçoklarını saptırır. Buna mukabil yine bu ve benzeri misallerle, iman ve itikad sahibi olan birçoklarını da doğru yola iletir. Mümin ve muvahhitler ise bu mi­salleri tasdik ettikleri için hidayetleri artar. Allah bu tür misallerle. sadece itaa­tinden ayrılan münafıkları saptırır.

Müşrikler, inkarcılar, Kur’un-ı kerimin, çeşitli vesilelerle, örümcek, si­nek gibi yaratıkları misal vermesini alay konusu yapmışlar ve “İlahi kitapta hiç misal olur mu?” gibi inkarcı itirazlarına devam etmişler, işte bu âyet-i keri­me de onlara bu cevabı vermiştir.

Ayette zikredilen “Fâsıklar”dan maksat, münafıklardır. kelime yarıp çıkan hurma Fareye de yani “Fâsıkçık” yani “Yuvasından dışarı çıkan” denir. Münafık ve kâfirlere “Fâsık” denmesinin sebebi, onların, rablerine itaatten ayrılmaları ve doğru yoldan çıkmalarıdır. Nitekim Allah teala. başka bir âyette, rabbinin emsinin asıl mânâsı, “Bir şeyden dışarı çıkmaktır” Kapçığını yarıp İçin “Yaş hurma kapçığını yarıp çıktı.” denir. Farinden çıkanlar için Rabbinin emrinden çıktı buyur­muştur.

Müfessirler bu âyet-i kerimenin, kimlere cevap olarak nazil olduğu hak­kında çeşitli izahlarda bulunmuşlardır:

Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes’ud ve diğer bir kısım sahabilere gö­re bu âyet-i kerime, bundan önceki iki âyette misalleri zikredilen münafıklara cevaptır. Şöyle ki: Allah teala münafıkları, ateş yakıp ta sonra ateşi sönen ve ka­ranlık bir gecede yağmura yakalanan kimseye benzetince münafıklar: “Allah bu gibi misalleri vermekten beridir. O, bu seviyelere inmekten yüce ve büyük­tür.” dediler. Allah teala da bu âyeti indirerek en zayıf yaratıklarından olan siv­risineği dahi misal vermekten çekinmeyeceğini beyan etmiş ve onları sustur-muştur.

Rebi’ b. Enes ise: “Allah teala bu âyet-i kerimeyi dünya için ve ondan bol pay alan yaratıklar için misal vermiştir.” demiştir. Şöyle ki, sivrisinek aç oldu­ğu sürece yaşar, yeyip doyunca da ölür. Allah tealanın, Kur’an-ı kerimde, kendi­lerini misal vermek istediği kavimler de böyledir. Onlar dünyadan tam paylarını alınca, Allah onları yakalayıverir.” Rebi’ b. Enes bu sözlerden sonra şu âyeti okumuştur: “Kendilerine hatırlatılanları unuttuklarında onlara her şeyin kapısını açtık. Nihayet kendilerine verilen o nimetlerle sevinip zevke dalın­ca onları azabımızla ansızın yakalayıverdik. Hemen ümitsizliğe kapılıp şaşkına döndüler.

Katade ise bu âyetin, Kur’anda zikredilen sinek ve örümcek misallerine karşı çıkan sapıklara ve müşriklere cevap olduğunu, kendisinden başkalarını dost edinenlerin, ağını kendisine ev yapmaya kalkışan örümceğe benzediklerini Allah’tan başka kendilerine tapınılan putların, bir sineği bile yaratamaya­caklarım, sineğin kendilerinden bir şeyi kapıp kaçırması halinde, onu yakalayıp kaçırdığı şeyi almaktan bile âciz olduklarını zikredince sapıklar ve müşrikler “Örümcek ve sinek nasıl olur da burada zikredilir? Allah bunları zikretmekle neyi kastetmiş olabilir?” dediler. Bunun üzerine Allah teala onlara cevaben: Bu âyeti indirdi ve Allah’ın, en zayıf varlıklarından sivri sineği dahi misal vermek­ten çekinmeyeceğini beyan etti.

Taberi bu izahlardan, birinci görüşün tercihe şayan olduğunu söylemiş ve bundan önce gelen âyetlerin de münafıkların halini, belli olaylara benzettiğini, bu nedenle münafıkların, bu benzetmelere karşı çıktıklarını, Allah tealanın da bu âyeti indirerek, en zayıf varlıklarından biri olan sivrisineği dahi misal vermekten çekinmeyeceğini beyan etmiş ve böylece âyetin münafıklara cevap ver­miş olduğunu açıklamıştır. Taberi diyor ki: “Bu surede zikredilen bir âyet-i ke­rimenin, diğer surelerde zikredilen âyetlere karşı çıkanlara cevap olduğunu söylemektense bu surede zikredilen âyetlere karşı çıkanlara cevap olduğunu söyle­mek daha evladır.”