TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA TEVBE SURESİ 1. VE 2. AYETLER

1- Bu, Allah ve Resulünden, kendileriyle antlaşma yaptığınız müş­riklere bir ihtardır.

Bazı Müşrik kabileler, Resulullah ile yapmış oldukları antlaşmalarını bozmaya başlamışlardı.Bunun üzerine Allah teala, Resulullahın da, Müşriklerle olan antlaşmalarını bozmasını ve kendilerine dört aylık bir süre tanıdıktan sonra savaş açacağını ihtar etmesini emretmiştir.

Taberiye göre, burada ahidleri bozularak kendilerine savaş açılacağı ihtar edilenler, Resulullahın aleyhine başka kâfirlere yardım edenler ve tek taraflı olarak Resulullah ile olan andl aşmalarını bozanlardır.^[1][1]

2- Ey Müşrikler, dört ay daha yeryüzünde serbestçe dolaşın. Allalu hiçbir şekilde âciz bırakmayacağınızı ve Allanın, kâfirleri mutlaka rezil ve rüsvay edeceğini de bilin.

Ey, peygamberler muahadeli olup ta muahedesini bozan müşrikler, yer­yüzünde, dört ay güven içinde gezip dolaşın. Peygamber ve taraftarları, bu dört ay içinde size herhangi bir zarar yenileyeceklerdir. Ve bilin ki, sizler.bu dört ay’dan sonra yine inkârınıza devam edecek olursanız, kendinizi Allah’ın elinden kurtaramazsınız. Zira sizler, nereye giderseniz gidin ve nerede bulunursanız bu­lunun onun pençesindesiniz ve hakimiyeti altındasınız. Size azap etmek istedi­ğimde hiçbir güç ve sığınak o azaba engel olamaz. Ancak tevbe edip iman et­meniz engel olur. O halde size fayda venneyecek olan gezip dolaşmayı bırakın da onun azabım sizden uzaklaştıracak tevbeye koşuşun. Yine bilin ki, Allah, kâfirleri dünyada iken helak ederek âhirette de cehennem azabına koyarak riis-vay edendir.

Müfessirler, bu âyette kendilerine dört ay serbest dolaşma izni verilen bundan sonra da, iman etmezlerse kendileriyle savaşılacağı ilan edilen müşrik­lerden kimlerin kastedildiği hususunda farklı görüşler zikretmişlerdir.

a- İbn-i İshaka göre, kendilerine dört ay müddet tanınan müşrikler iki sı­nıftır. Biri Resulullah ile yapmış oldukları banş antlaşmasının süresi dört ay’dan daha az olan sınıftır. Bunların müddetleri dört ay’a kadar uzatılmış ondan sonra biteceği bildirilmiştir. Diğer sınıf ise, Resulullah ile yaptıkları sulh antlaşması belli bir vade ile sınırlı olmayan sınıftır. Bunların antlaşmalarının da dört ay için geçerli olduğu belirtilmiş tak ki, kendilerine gelsinler. Aksi takdirde Allaha, Re­sulüne ve müminlere karşı savaş açmış sayılacaklardır.

Bu hususta İbn-i İshak diyor ki: “Resulullah (s.a.v.) Ebubekir (r.a.)’ın in­sanlara hac yaptırması için hicretin dokuzuncu yılında hac emiri olarak gönder­di. Müşrikler, hacdaki yerlerinde bulunuyor ve kendilerine göre hac yapıyorlar­dı. Ebubekir ve beraberindeki müslümanlar yola çıktıktan sonra Berae suresi in­di. Resulullah’in, müşriklerle yapmış olduğu antlaşmaların bozulduğunu beyan etti. Bu antlaşmaların metininde, Kabe’ye gelen herhangi bir kimseye engel olunmayacağı ve haram aylarında herhangi bir kimseye karşı terör estirilip onun korkululmayacağı hükümleri mevcuttu. Bu muahede, Resulullah ile müşrikler arasında genel bir muahede idi. Resulullah’ın, diğer Arap kabileleriyle de, belli vadelerle sınırlanmış özel muahedeleri de bulunuyordu. İşte Berae suresi bu gibi muahedelerin dört ay sonra bitecekleri Tebük savaşında, ResuluIIah’tan geri ka­lan münafıkların durumu ve dedikodu yapan bir takım insanların kimler olduk­ları hakkında nazil oldu. Böylece Allah teala bu surede görüldüklerinin aksini içlerinde gizleyenleri açığa çıkardı. Onlardan bazılarım bize anlattı, bazılarını ise anlatmadı ve buyurdu ki: “Allah ve Resulünden, kendileriyle antlaşma yaptı­ğınız müşriklere bir ihtardır.”

b- Abdullah b. Abbas Dehhak ve Katadeye göre ise bu âyet-i kerime ile, kendilerine dört ay, serbest dolaşma izni verilen ve bu süre bittikten sonra müs-lümanlarda savaş halinde olacakları belirtilen müşriklerden maksat, sadece Re­sulullah ile muahede yapmış olan müşriklerdir. Bunlar, Berae suresinin okundu­ğu Zilhicce ayı’nm onuncu günü olan Kurban bayramından itibaren Rebiulâhir ayının onuna kadar dört ay, diledikleri yerde gezip dolaşbileceklerdir. Resulul­lah ile hiç muahede yapmayan müşrikler serbest dolaşma müddetleri ise yine Zilhicce’nin onundan başlamak üzere, Muharrem ayının sonun kadardır. Bunla­rın toplamı elli gündür. Çünkü Resulullah ile muahedeleri olmayanlar hakkında, bu surenin beşinci âyetinde şöyle buyurulmuştur. “Mukkades olan haram aylar çıkınca müşrikleri nerede bulursanız Öldürün…” Mukaddes aylar, Muharrem ayının bitmesiyle sana erdiklerinden, muahedeli olmayan müşriklerin serbest dolaşma müddetlerinin elli gün olduğu ortaya çıkmaktadır.

c- Süddi, Muhammed b. Ka’b el-Kurezi ve Mücahidden nakledilen diğer bir görüşe göre bu âyette kendilerine dört ay serbest dolaşma izni tanınan, bu süreden sonra da müslümanlarla savaş halinde olacakları beyan edilen müşrik­lerden maksat, bütün müşriklerdir. Bunlara Zilhicce’nin onun’dan itibaren Rebiulâhir’in onun’a kadar dört ay serbest dolaşma izni verilmiş, bu süreden sonra, müslüman olmadıkça, kendilerine karşı savalışmaktan kurtulamayacakla­rı belirtilmiştir. Bu dört aylık süre şöyledir. Yirmi gün Zilhicce, Muharrem Sa-fer ve Rebuü’levvel aylarının tamamı Rebiulâhir ayının da ilk on günüdür. Bu hususta Mücahid diyor ki “Resulullah, Tebük savaşını bitirip geri dönünce hac yapmak istedi. Sonra da dedi ki: “Beytullah’a müşrikler gelecekler, orayı çıplak olarak tavaf edecekler, ben bu hal ortadan kalkmadıkça hac. yapmak istemiyo­rum.” Bunun üzerine Ebubekir ve Ali’yi gönderdi. Onlar, Zülmecaz ve diğer alı-veriş yerlerinde ve bütün pazarları gezip dolaştılar. Muahedeli olanlara dört ay şerbet gezebileceklerini, ondan sonra da muahedelerinin bitmiş olacağını söyle­diler. Bütün insanlar’a iman etmedikleri takdirde, onlarla savaşılacağım bildirdi­ler.

d- Zühriye göre ise bu âyette, kendilerine dört ay serbest dolaşma izni ve­rilen müşrikler, bütün müşriklerdir. Bu aylardan maksat da Şevval, Zilkade, Zil­hicce ve Muharrem ayı’dır. Tevbe suresi, Şevval ayında indiği için bu aydan iti­baren dört ayın süresi başlamıştır. Ve Muharrem ayının bitmesiyle süre sona er­miştir .Yani Kurban bayramı gününden başlamak üzere elli gündür.

e- Kelbiye göre ise bu âyette, kendilerine dört ay serbest dolaşma izni ve­rilen, bu müdetten sonra müslünîarla savaş halinde olacakları bildirilen müşrik­lerden maksat, Resulullah ile yapmış oldukları muahedelerinin suresi dört ay’dan daha az olan müşriklerdir. Bunların antlaşma süreleri dört ay’a kadar uza­tılmıştır. Resulullah ile olan muahedelerinin süresi dört ay’dan fazla olan müş­riklere, gelince bu sure’nin dördüncü âyetinde belirtildiği gibi bunların muahede­leri, bitiş tarihlerine kadar geçerli sayılmıştır ve buyrulmuştur ki: “… Bunlarla yaptığınız antlaşmayı, müddeti bitinceye kadar yerine getirin.”

Taberi diyor ki: “Bu hususta doğru olan görüş şudur: “Allah teala, müş­riklerden, Resulullah ile muahede yapıp ta daha sonra Resulullahın aleyhine davranan ve süresi dolmadan, antlaşmalarını bozan müşriklere dört ay daha ser­best dolaşma izni vermiş bu süreden sonra müslümanlarla savaş halinde sayıla­caklarını beyan etmiştir, Resuluüah ile muahede yapıp ta onun aleyhine davran­mayan ve muahedelerini bozmayan müşriklere gelince, Resuhıllah’ın, bunların muâhe-delerini son zamanına kadar devam ettirmesi emredilmiştir. Nitekim bu surenin yedinci âyetinde şöyle buyrulmuştur: “Müşriklerin, Alİahve Peygamberi katında nasıl bir antlaşmaları olabilir? Ancak Mescid-i haram çevresinde kendi­leriyle antlaşma yaptıklarınız müstesnadır. Onlar size doğru davrandıkça siz de onlara doğru davranın..” Diğer yandan, Resulullah’ın tevbe suresini insanlara okumak üzere, Hz. Aliyi göenderdiğinde, onlara tebliğ edeceği şeylerden birinin de “Muahede yapmış olanların muahedelerinin süreleri sonuna kadar devam edecektir.” şeklinde olması göstermektedir ki, muahedelerini bozmayanlar için sadece dört ay serbest dolaşma süresi söz konusu değildir. Onlar için geçerli olan muahede süresidir.

Bu İıususta Zeyd b. Yüsey diyor ki:

“Biz, Aliye dedik ki: “Sen hacda neyi tebliğ etmek için gönderildin?” O da dedi ki: “Dört şeyi tebliğ etmek için gönderildim.” Çıplak olan, Kâbeyi tavaf edemez. Kimin Resulullah ile bir muahedesi varsa o muahade sonuna kadar ge­çerlidir. Kimin de Resulullah ile muadesi yoksa onun, serbest olma zamanı dört ay’dır. Cennete ancak mümin olan kişi girer. Bu yıllarından sonra artık müşrik­lerle müslumanlar (hacda) bir arada olmayacaklardır.^[2][2]

Taberi bu hadisi, Ebu Hureyre, Hz. Ali, Abdullah b. Abbas ve Ebu Cafer Muhammed b. Ali’den de farklı şekillerde rivayet etmiştir.

Taberi, muahedelerini bozan müşrikler için tanınan dört aylık müddetin, kurban bayramından başlayıp Rabiülâhir ayının sonuna kadar devam eden bir müddet olduğunu söylemiştir. Bu surenin beşinci âyetinde zikredilen “Mukka-des olan haram aylar çıkınca müşrikleri nerede bulursanız Öldürün.” Hükmüne gelince bu, Resulullah ile hiç antlaşması olmayan müşrikler için geçerlidir. Bunlar kurban bayramında başlamak üzere, Muharrem ayının sonuna kadar elli-gün serbest dolaşma hakkına sahiptirler. ^[3][3]