\n
AKIL: <\/strong>Ak\u0131l insan\u0131 \u00f6teki varl\u0131klardan ay\u0131ran en \u00f6nemli \u00f6zelliklerden biridir. Akl\u0131n ma\u00adhiyetini bilemeyiz. Ancak, onun ya\u015fay\u0131\u015f\u0131m\u0131zdaki tesirlerini bilebiliriz.<\/p>\n Ak\u0131l, dinin emir ve yasak\u00adlar\u0131na muhatap olma ehliyetini isbat i\u00e7in, mute\u00adberdir. Zira, ak\u0131l olmadan dinin h\u00fck\u00fcmleri an\u00adla\u015f\u0131lamaz. Dinin emir ve yasaklar\u0131 akla hitap eder.<\/p>\n \n Ak\u0131l, insana verilmi\u015f olan nimetlerin en b\u00fc\u00ady\u00fc\u011f\u00fcd\u00fcr. \u0130nsan, bu \u00f6zelli\u011fi sebebiyle hayvanlar\u00addan ayr\u0131l\u0131r. Ak\u0131l, b\u00fct\u00fcn kainat\u0131n yarat\u0131c\u0131s\u0131 Allah-u Te\u00e2l\u00e2’y\u0131, din ve d\u00fcnya meselelerini bilmek i\u00e7in bir vas\u0131tad\u0131r. Allah’\u0131 bilmek ise, bir m\u00fc’min i\u00e7in nimetlerin en b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fcd\u00fcr.[1]<\/a><\/p>\n Allah (c.c.) akl\u0131 insanlara vermi\u015ftir. Fakat her insan akl\u0131n\u0131 ayn\u0131 \u00f6l\u00e7\u00fcde kullanamamaktad\u0131r. Allah (c.c.) bu hususta \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:<\/p>\n \n \u201cOnlar\u0131n ard\u0131ndan yerlerine kitaba miras\u00e7\u0131 olan bir tak\u0131m ‘k\u00f6t\u00fc kimseler’ ge\u00e7ti. (Bunlar) \u015eu de\u011fersiz olan (d\u00fcnya)\u0131n ge\u00e7ici yarar\u0131n\u0131 al\u0131yor ve: “Yak\u0131nda ba\u011f\u0131\u015flanaca\u011f\u0131z” diyorlar. Bunun benzeri bir yarar gelince onu da al\u0131yorlar. Kendilerinden Allah’a kar\u015f\u0131 hakk\u0131 s\u00f6ylemekten ba\u015fka bir \u015feyi s\u00f6ylemeyeceklerine ili\u015fkin Kitap s\u00f6z\u00fc al\u0131nmam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131? Oysa i\u00e7inde olan\u0131 okudular. (Allah’tan) Korkanlar i\u00e7in ahiret yurdu daha hay\u0131rl\u0131d\u0131r. H\u00e2l\u00e2 ak\u0131l erdirmeyecek misiniz?\u201d [2]<\/a><\/strong><\/p>\n \n \n Allah-u Teala bu Ayet-i Kerime\u2019de akl\u0131n\u0131 do\u011fru bir \u015fekilde kullanamayanlar\u0131 k\u0131namaktad\u0131r. Esasen ak\u0131l duyu organlar\u0131 vas\u0131tas\u0131yla i\u015flevini g\u00f6r\u00fcr. Nitekim Allah-u Teala \u015f\u00f6yle buyurmaktad\u0131r:<\/p>\n \u201c\u015eu halde y\u00fcz\u00fckoyun s\u00fcr\u00fcnerek y\u00fcr\u00fcyen mi daha \u00e7ok hidayete erer, yoksa dosdo\u011fru yol \u00fczerinde d\u00fcmd\u00fcz y\u00fcr\u00fcmekte olan m\u0131? De ki: “Sizi in\u015fa eden (yaratan), size kulak, g\u00f6zler ve g\u00f6n\u00fcller veren O’dur. Ne az \u015f\u00fckrediyorsunuz?” [3]<\/a><\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Bil ki Allah-u Teala burada akli delili getirmi\u015ftir. \u0130\u015fte bu da, bu ayette anlat\u0131lmaktad\u0131r. Allah-u Teala burada, duyma, g\u00f6rme ve kalbin hallerinde bulunan enteresanl\u0131klara dikkat \u00e7ekmi\u015ftir. Bil ki bunlar\u0131n bu ayette ele al\u0131n\u0131\u015f\u0131nda, \u015f\u00f6yle bir inceli\u011fe dikkat \u00e7ekme vard\u0131r:<\/p>\n Hak Te\u00e2la sanki \u201csize kendilerinde \u00e7ok k\u0131ymetli \u00f6zellikler bulunan \u015fu \u00fc\u00e7 ba\u011f\u0131\u015fta bulundum. Fakat sizler, onlar\u0131 zayi ettiniz, dolay\u0131s\u0131yla duydu\u011funuzu kabul etmediniz, g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcze itibar etmediniz, anlay\u0131p-akletti\u011finiz \u015feylerin neticesini de d\u00fc\u015f\u00fcnmediniz. B\u00f6ylece sizler adeta bu nimetleri ve ba\u011f\u0131\u015flar\u0131, zayi etmi\u015f oldunuz.\u201d<\/strong> Demek istemi\u015ftir.<\/p>\n Cenab-\u0131 Hak i\u015fte bundan \u00f6t\u00fcr\u00fc, \u201csiz ne kadar da az \u015f\u00fckrediyorsunuz?\u201d<\/strong> buyurmu\u015ftur. Bu b\u00f6yledir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah\u2019\u0131n nimetlerine \u015f\u00fckretmek demek, bu nimetleri onun r\u0131zas\u0131na uygun yerlere y\u00f6neltmek demektir. Ama sizler, bu g\u00f6rme, duyma ve akletme nimetlerini, onun r\u0131zas\u0131n\u0131n oldu\u011fu yerlere sarfetmediniz ve b\u00f6ylece onun nimetlerine \u015f\u00fckretmemi\u015f oldunuz.\u201d [4]<\/a><\/p>\n \n Haber: <\/strong>Bir \u015fey hakk\u0131nda bilgi sahibi olmak, tecr\u00fcbe, deneme, tashihsiz bilgidir. \u0130lim elde etmenin zaruri \u015fartlar\u0131ndan biri de haberdir. Haber kendisine do\u011fruluk veya yalan girebilen s\u00f6zd\u00fcr. Allah (c.c.) bir ayet-i Kerimede \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n \n “Rabbimiz, biz: “Rabbinize iman edin” diye imana \u00e7a\u011fr\u0131da bulunan bir \u00e7a\u011f\u0131r\u0131c\u0131y\u0131 i\u015fittik, hemen iman ettik. Rabbimiz, bizim g\u00fcnahlar\u0131m\u0131z\u0131 ba\u011f\u0131\u015fla, k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerimizi \u00f6rt ve bizi de iyilik yapanlarla birlikte \u00f6ld\u00fcr.” [5]<\/a><\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Allah (c.c.)\u2019\u0131n kelam\u0131 i\u00e7in yalan s\u00f6zkonusu olmad\u0131\u011f\u0131 gibi imk\u00e2ns\u0131zlardan verilen haber i\u00e7in de do\u011frulama kesinlikle s\u00f6z konusu de\u011fildir. \u0130lme vas\u0131ta olan haber do\u011fru ve sad\u0131k olan haberdir. Do\u011fru haber; olan\u0131 oldu\u011fu gibi tam ve eksiksiz anlatmakt\u0131r. \u0130lmin vas\u0131tas\u0131 olan haber-i sad\u0131k hakikat\u0131n ifadesidir. Haber-i sad\u0131k olmayan haber ilmin vas\u0131tas\u0131 olarak kabul edilemez.<\/p>\n \u0130slam dininin ilimleri Hz Peygamber (s.a.s)\u2019in vahiyle Allah-u Teala (c.c.)\u2019dan ald\u0131\u011f\u0131 ve insanlara tebli\u011f etti\u011fi haberlere dayan\u0131r. Bu ise \u015f\u00fcphesiz haber-i sad\u0131kt\u0131r. Haber-i sad\u0131k 2 k\u0131s\u0131md\u0131r:<\/p>\n \n <\/p>\n Haber-i M\u00fctevatir: <\/strong>Elde edilmesi zaruri ve kesin olan bir bilginin, yalan \u00fczere birle\u015fip anla\u015fmalar\u0131 aklen m\u00fcmk\u00fcn olmayan bir toplulu\u011fun diliyle haber olarak sabit olmas\u0131d\u0131r. Haberin m\u00fctevatir olmas\u0131 i\u00e7in toplulu\u011fun az veya \u00e7ok olmas\u0131 \u015fart de\u011fil, verilen haberin asla \u015f\u00fcpheye mahal vermeden baki olmas\u0131n\u0131n sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. Zaman\u0131m\u0131zda ve ge\u00e7mi\u015fte ya\u015fam\u0131\u015f olan padi\u015fahlar, \u00fclkeler ve \u015fehirler gibi\u2026 Tevat\u00fcr yoluyla elde edilen bilgi zaruridir. Haberi olan\u0131n alim olmas\u0131 \u015fart de\u011fildir. \u0130stanbul diye bir \u015fehir vard\u0131r. Bu haberi alan \u00e7ocuk, ya\u015fl\u0131, alim cahil herkes kesin bir bilgiye sahip olur. Haber-i m\u00fctevatirin 3 \u015fart\u0131 vard\u0131r:<\/p>\n Bu \u015fartlar\u0131 ihtiva etmeyen haberler m\u00fctevatir olamazlar. Hristiyanlar\u0131n Hz \u0130sa (a.s.)\u2019\u0131n katline, Yahudilerin Hz Musa (as)\u2019\u0131n \u015feriat\u0131n\u0131n ebedili\u011fine dair olan haberler kabul edilemez.<\/p>\n Haber-i m\u00fctevatir, akaid meselelerinde delil olarak kullan\u0131l\u0131r. M\u00fctevatir haberler kesinlik ifade ederler ve bu hususlarda ihtilaf s\u00f6z konusu olamaz.<\/p>\n Haber-i Resul: <\/strong>Peygamberli\u011fi mucize ile teyid olunan Allah-u Teala (c.c.) taraf\u0131ndan vahiy ile kendisine nazil olan \u015feriat\u0131 oldu\u011fu gibi insanlara tebli\u011f etmek \u00fczere verdi\u011fi haberdir. Allah-u Teala (c.c.) \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n \u201cElif, Lam, Mim. Rum (ordular\u0131) yenilgiye u\u011frad\u0131. Yak\u0131n bir yerde. Ama onlar, yenilgilerinden sonra yeneceklerdir. Birka\u00e7 y\u0131l i\u00e7inde. Bundan \u00f6nce de, sonra da emir Allah’\u0131nd\u0131r. Ve o g\u00fcn m\u00fc’minler sevineceklerdir. Allah’\u0131n yard\u0131m\u0131yla. O, diledi\u011fine yard\u0131m eder. O, g\u00fc\u00e7l\u00fc ve \u00fcst\u00fcn oland\u0131r, esirgeyendir. (Bu,) Allah’\u0131n va’didir; Allah, vadinden geri d\u00f6nmez. Ancak insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler. Onlar, d\u00fcnya hayat\u0131ndan (yaln\u0131zca) d\u0131\u015fta olan\u0131 bilirler. Ahiretten ise gafil olanlard\u0131r.\u201d<\/strong> \u00a0[6]<\/a><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Resulallah (s.a.s)\u2019i ya da herhangi bir peygamberi reddetmek veya kendisinden sabit olan bir s\u00f6z\u00fc dahi hafife almak k\u00fcf\u00fcrd\u00fcr, Allah-u Teala\u2019y\u0131 yalanlamak demektir. Nitekim Allah-u Teala (c.c.) Kuran-\u0131 Kerimde \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:<\/p>\n \n \u201cKesin olarak biliyoruz ki, onlar\u0131n s\u00f6yledikleri seni ger\u00e7ekten \u00fcz\u00fcyor. Do\u011frusu onlar, seni yalanlam\u0131yorlar, ancak zalimler, Allah’\u0131n ayetlerini inkar ediyorlar.\u201d [7]<\/a> <\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Dikkat edilirse Hz. Muhammed (s.a.s)\u2019i yalanlamak direkt olarak Allah-u Teala (c.c.)\u2019y\u0131 yalanlamakla e\u015fde\u011fer tutulmaktad\u0131r. Hz Muhammed (s.a.v)\u2019in do\u011frulu\u011funa bizzat m\u00fc\u015frikler bile \u015fahitlerdi. Onun s\u00f6zlerini reddetmeleri kesinlikle akl\u00ee gerek\u00e7elere s\u0131\u011fd\u0131r\u0131labilecek bir \u015fey de\u011fildir. Hz Muhammed (s.a.v)\u2019i reddetmeleri, hevalar\u0131na muhalefet edememeleri ve Allah-u Teala\u2019dan ba\u015fka ilahlar\u0131 kabul etmelerinden kaynaklan\u0131yordu. Allah-u Te\u00e2la (c.c.) g\u00f6ndermi\u015f oldu\u011fu peygamberin mutlak olarak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fini ve s\u00f6zlerinin i\u00e7erisinde asla bir bat\u0131l\u0131n olamayaca\u011f\u0131n\u0131 \u015fu ifadelerle a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r:<\/p>\n \n \u201cE\u011fer o, bize kar\u015f\u0131 baz\u0131 s\u00f6zleri uydurup-s\u00f6ylemi\u015f olsayd\u0131. Muhakkak onun sa\u011f-elini (b\u00fct\u00fcn g\u00fc\u00e7 ve kudretini) \u00e7ekip-al\u0131verirdik. Sonra onun can damar\u0131n\u0131 elbette keserdik. O zaman, sizden hi\u00e7 kimse araya girerek bunu kendisinden engelleyip-uzakla\u015ft\u0131ramazd\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc o (Kur’an, Allah’tan sak\u0131nan) muttakiler i\u00e7in bir \u00f6\u011f\u00fctt\u00fcr.\u201d [8]<\/a><\/strong><\/p>\n B\u00fct\u00fcn peygamberler ilahi murakabe alt\u0131ndad\u0131rlar ve asla yalan s\u00f6ylemeleri veya haberlerinin yalan \u00e7\u0131kma ihtimali bulunmamaktad\u0131r.[9]<\/a><\/p>\n [1]<\/a> \u0130slam Akaidi \u2013 \u00d6mer Nesefi<\/p>\n [2]<\/a> Araf – 169<\/p>\n [3]<\/a> M\u00fclk\u00a0 22-23<\/p>\n [4]<\/a> Fahreddin Razi – Tefsiri Kebir (M\u00fclk Suresi 22. Ve 23. Ayetin tefsiri)<\/p>\n [5]<\/a> Ali imran -193<\/p>\n [6]<\/a> Rum 1-7<\/p>\n [7]<\/a> En\u2019am – 33<\/p>\n\n
\n