HOCA TALEBE İLİŞKİSİ – 2.BÖLÜM

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

HAMD ALEMLERİN RABBİ MELİKİ OLAN ALLAH (C.C)’A MAHSUSTUR. SALAT VE SELAM ÖNDERİMİZ ÖRNEĞİMİZ HZ. MUHAMMED (S.A.V)’E OLSUN.

Talebenin hocasına karşı takınacağı tavırlardan bahsetmeye eksiklerimizi görüp düzeltmeye gayret edelim inşallah…

3. İlim talep eden, ilme karşı kibirlenmemeli ve hocasına karşı her zaman emre amade bir tavır içinde bulunmalıdır. Kendisini hocasına teslim etmeli, hocasının söylediklerini can kulağı ile dinlemelidir. Nasıl ki bir hasta, doktorunun söylediklerini can kulağı ile dinleyip, dediklerini harfiyyen yerine getiriyorsa, ilim öğrenen talebenin durumu da aynen bilgisiz bir hastanın bilgin ve şefkatli doktorun önündeki durumuna benzemelidir. Talebe, hocasının önünde birşey bilme ukalalığına düşmemelidir; yalnız dinleyip öğrenmeye bakmalıdır. Hocasına daima mütevazi davranmalı, hocasına hizmet etmeyi kendisi için en büyük bir şeref bilmelidir.
   Şa’bî şöyle anlatır: Zeyd b. Sabit bir cenaze namazını kıldırdıktan sonra kendisini bir katıra bindirmek istediler. Orada bulunan İbn Abbas, âlim olan Zeydi’n üzengisini tuttu: Zeyd ‘Ey Allah Rasûlü’nün amcasının oğlu! Üzengimi bırak; senin gibi şerefli bir insanın üzengimi tutması bana çok ağır geliyor’ dedi. İbn Abbas (r.a) Hz. Peygamber bize, alimlere hürmet etmemizi emretti’ diye cevap verdi. Bunu duyan Zeyd, eğilip İbn Abbas’ın elini öptü ve ‘Kendi ehl-i beytinin elini öpmemizi de bize emir buyurmuştur’ diye karşılık verdi.177

Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Temellik (dalkavukluk) mü’minin ahlakından değildir. Fakat ilim tahsil eden talebe, hocasına temellük edebilir.

Bütün bu sözlerden anlaşılıyor ki, talebe hocasına karşı asla başı dik olmamalıdır, saygıda bir an bile kusur etmemelidir.

Hocasından değil de, şöhretli kişilerden istifadeye kalkışmak, talebenin hocaya karşı böbürlenmesidir. Böyle bir hareket, talebenin aynı zamanda bir ahmak olduğunu da gösterir. Zira ilim, kurtuluş ve saadete ulaşma vesilesidir. Bir canavardan kurtulmanın yolunu, ister meşhur bir kişi göstermiş olsun, isterse namı şanı duyulmayan bir insan, ikisinin arasında hiç bir fark yoktur.

Ateşin, Allah’ı bilmeyenlere saldırması; canavarın insanlara saldırmasından daha şiddetli olduğuna göre, onu bu ateşten kim kurtarırsa onun en büyük hocası odur. Hikmet (ilim) mü’minin kaybetmiş olduğu malıdır; onu nerede görürse hemen malına sahip çıkar. Onun için o malı ona kim verirse versin, veren teşekküre hak kazanmış kişidir. İşte bu sırrı anlatabilmek için şöyle denildi: ‘Kibir sahibi bir gence, ilim savaş açar; aynen suyun kendisini tutmaya çalışan tümseklere savaş açması gibi..

İlme sahip olmak için, hocayı can kulağı ile dinlemek ve mütevazi olmak lazımdır. Nitekim Allah Teala şöyle buyurmaktadır:
Muhakkak ki bunda kalbi olana veya hazır bulunup kulak verene ders vardır.(Kaf/37)

Ayette geçen ‘Kalbi olan’ tabiri ile; ilimde anlayışlı ve kabiliyetli olmak kastolunmaktadır. Fakat sadece anlayış ve kabiliyet kifayet etmez; huzur-u kalp ile hocayı dinlemek gerekir. Hocanın sözlerindeki ilmin inceliklerine iyice vakıf olmaya gayret etmelidir. Hocayı iyi dinler, tevazu gösterir, istifade ettiğinden dolayı teşekkürlerini izhar ederse ve böyle bir hocanın talebesi olmaktan duyduğu şerefi ve hocasına minnettarlığını bildirirse ancak, işte o zaman tam manasıyla ilimden istifade edebilir.

Talebe hocaya karşı tıpkı yağmura susamış bir çorak arazi gibi olmalıdır. Çorak bir arazi, nasıl ki üzerine düşen yağmuru hemen emerse, talebe de hocasının ilmini öylece yutmalıdır. Hocası kendisine öğretmek kasdıyla birşey söylerse hocasının sözünü tutmalı, şahsî fikirlerini bırakarak hocasının fikrine sarılmalıdır. Zira hocasının yanlış sözü kendi doğru bilgisinden daha hayırlıdır. Çünkü deneme, insanı garip ve menfaati büyük olan inceliklere vakıf edebilir. Ateşi çok yükselmiş nice hastalar vardır ki, doktor onun ateşini başka bir ateşle yükseltmeye kalktığı zaman bunu anlamayanlar taaccüb eder ve itiraz etmeye kalkarlar. Halbuki doktorun verdiği hararet vücuttaki hararetle birleşir ve hastanın bünyesi doktorun sonradan vereceği ilaçlara mukavemet edecek kuvveti kazanır. Doktorun böyle bir muameleye girişmesi, tebabet ilminden haberi bulunmayan birine çok tuhaf görünebilir.

Allah Teala, Hz. Musa ile Hızır arasında geçen kıssada şöyle demektedir:
Hızır şöyle dedi: ‘Doğrusu sen benimle olmaya asla sabredemezsin. İçyüzünü bilmediğin şeye nasıl sabredebilirsin?’
(Kehf/67-68)

Daha sonra Hz. Hızır, Hz. Musa’nın kendisiyle arkadaşlık yapabilmesi için şu şartı ileri sürdü:
Hızır dedi ki: O halde bana tabi olacaksan; ben sana birşey söylemedikçe, sen bana hiçbir şey sormayacaksın’
(Kehf/ 70)

Fakat Hz. Musa sabredemeyerek yol boyunca Hızır’ı suale tabi tuttu ve sonunda bu sabırsızlığı ikisinin arkadaşlığına son verdi. Sonuç olarak; hocasının görüş ve iradesinden başka görüş ve iradeye sahip olan talebenin feyizden mahrum olduğunu ve zarara düştüğünü bil!
“Allah Teala ‘Eğer bilmiyorsanız ehlı-i zikirden sorun’ (Nahl/43) buyurarak bizi öğrenmeye teşvik ediyor” dersen doğru bir söz söylemiş olursun. Çünkü bu böyledir, hepimiz öğrenmekle mükellefiz. Fakat bir talebe hocanın izin vermesi halinde sorabilir. Zira talebe kendi kendine istediği gibi sual sorma hakkına sahip olursa, henüz kavrama imkanından yoksun olduğu meseleleri sorar, bu ise zararlıdır. Hz. Hızır’ın Hz. Musa’yı, kendisi konuşmadan sual sormaktan men edişi bu hikmeti göstermektedir. Demek ki hoca, hangi ilmi daha iyi kavrayacağını talebeden iyi bilir; talebenin hangi bilgiyi, ne zaman öğreneceğini daha iyi anlar. Eğer hocası daha aşağı bir seviyeden başlatmışsa, daha yukarı bir seviyedeki bilgiyi alma zamanı gelmemiş demektir.

Hz. Ali şöyle demiştir: ‘Fazla sual sormamak, sorulan suale razı olmak, hoca yorulduğu zaman onu cevap vermeye zorlamamak, kalkıp gitmeye çalıştığı zaman eteğine sarılıp onu durdurmaya çalışmamak, gizli yanlarını halka ifşa etmemek, yanında kimseyi çekiştirmemek, yanılmayı kabul ederek, yanıldığı zaman mazeretini kabul etmek; evet bütün bunlar bir alim kişiye gösterilmesi lazım gelen hürmet ifadeleridir. Âlime hürmet etmek, herkesin vazifesidir. Âlim Allah’ın emrini muhafaza ettiği müddetçe senin de ona Allah için hürmet göstermen, önünde diz çöküp oturman, şayet ihtiyacı varsa ona herkesten önce hizmet etmeye koşman senin üzerine vazifedir’.

Allah c.c hakkın izinden gidenlere hürmet etmeyi ilmi anlayıp yaşayabilmeyi nasip etsin.

VELHAMDLİLLAHİRABBİLALEMİN