EBU’L A’LÂ MEVDUDİ’NİN (RH.A.) BAKIŞ AÇISIYLA SAFFAT SURESİ 102. ve 106. AYETLER

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

102- Böylece (çocuk) onun yanında koşabilecek çağa erişince (İbrahim ona) : “Oğlum” dedi. “Gerçekten ben seni rüyamda boğazlıyorken görüyordum.(58) Bir bak, sen ne düşünüyorsun.”(59) (Oğlu İsmail) Dedi ki: “Babacığım, emrolunduğun şeyi yap.(60) İnşaallah, beni sabredenlerden bulacaksın.”
103- Sonunda ikisi de (Allah’ın emrine ve takdirine) teslim olup (babası, İsmail’i kurban etmek için) onu alnı üzerine yatırdı;(61)
104- Biz ona: “Ey İbrahim” diye seslendik.(62)
105- “Gerçekten sen, rüyayı doğruladın.(63) Hiç şüphesiz biz, ihsanda bulunanları böyle ödüllendiririz.”(64)
106- Doğrusu bu, apaçık bir imtihandı.(65)

AÇIKLAMA

58. Hz. İbrahim (a.s) rüyasında oğlunu kurban etmiş olduğunu değil, kurban etmek üzereyken görmüştür. Ancak o oğlunu kurban etmiş olarak gördüğünü sanmış ve bu niyetle onu kesmeye karar vermiştir. Bu nokta 105. ayette daha da açıklığa kavuşturulmuştur: ” Sen rüyayı doğruladın. İşte biz güzel davrananları böyle mükâfatlandırırız.”

59. Hz. İbrahim’in (a.s) oğluna, gördüğü rüya ile ilgili düşüncesini sormasının nedeni, onun iznini almak değil, sadece Allah’ın kendisine daha önce müjdelediği evladın ‘salih’ olup olmadığını öğrenmekti. Nitekim bilindiği gibi o daha önceden Allah’tan salih bir evlad istemiş ve Allah da ona salih bir evlad ihsan ettiğini müjdelemişti.

Çocuk, Allah rızası için canını feda etmeye hazır olduğu takdirde, Hz. İbrahim’in duasının kabul edildiği ve Hz. İsmail’in sadece sülbî olarak değil, ahlâk ve şahsiyet açısından da onun oğlu olduğu anlaşılacaktı.

60. Bu ifadeler, Hz. İsmail’in, babasının rüyasında gördüklerini sadece bir rüya olarak değil, Allah’ın vahyi ve bir emri olarak telakki ettiğini gösteriyor. Hz. İsmail’in bu düşüncesi doğru olmasaydı eğer, pekâlâ Hz. İbrahim (a.s) bunun Allah’ın emri derecesinde bir rüya olmadığını söyleyebilir ve ayrıca Allah Teâlâ da vahiy göndererek durumu açıklığa kavuşturabilirdi. Fakat burada böyle bir işaret yoktur. İşte bu nedenden ötürü İslâm’da peygamberlerin rüyalarının bir çeşit vahiy olduğuna inanılır. Aksi varid olsaydı, Allah, Hz. İbrahim’i (a.s) ikaz eder, yanlış anlamayı düzeltir ve Kur’an’da böylesine yanlış bir anlayışın oluşmasına izin vermezdi.

61. Hz. İbrahim (a.s) oğlunu kurban edeceği sırada, onu sırt üstü değil de, yüzükoyun yatırmasının nedeni, oğlunun yüz ifadesini görüp, baba sevgi ve şefkatinin ağır basması dolayısıyla Allah’ın emrini yerine getirmeme korkusuydu.

62. Bir grup nahiv alimi ayette geçen “ve” edatının “sonra” anlamına geldiğini ileri sürerken, bir grup da, olayın okuyucunun zihninde canlanmasını sağlamak için “tam o esnada” anlamında kullanıldığını söylemişlerdir. “Allah yaşlı bir insana, ömrünün son demlerinde bir oğul ihsan ediyor ve büyüdüğünde yaşlı baba biricik oğlunu yüzükoyun yere yatırarak, elinde bıçak Allah rızası için kesmek üzere öylece duruyor.” İşte bu manzara Allah’ın engin rahmetini kimbilir nasıl coşturmuş ve bu baba ile oğula Allah ne kadar şefkat beslemiştir? İnsanın bunu kelimelerle ifade etmeye gücü yetmez. Olsa olsa tasavvur edebilir ancak.

63. Yani, “Biz sana rüyanda oğlunu kurban ettiğini değil, kurban etmek üzere iken göstermiştik. Ve sen onu kesmek için hazırlandığında, rüyan doğrulandı. Zaten asıl maksat da buydu. Sonuçta sen sadakatini ispatlamak suretiyle, imtihanı başarıyla geçtin.”

64. Yani, ” Biz ihsanda bulunanları (muhsinleri) işte böyle mükâfatlandırır, onu sıkıntı ve çilelerden geçirmek suretiyle imtihan eder, tereddütleri varsa, giderir ve böylece derecelerini yükseltiriz. İşte sen de oğlunu kurban etmeyi göze aldığın için, hem oğlunu kurtardık, hem de derecenizi yükselttik.”

65. Yani, “maksat senin oğlunun canını almak değildi. Maksat, Allah’tan başka hiçbir şeyin sana daha sevgili olmadığını ortaya çıkarmak için, seni imtihan etmekti.”