TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA AL-İ İMRAN SURESİ 76-77. AYETLER

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

76- Hayır, durum böyle değildir. Kim ahdini yerine getirir ve Allah-tan korkarsa, şüphesiz ki Allah, takva sahiplerini sever.

Hayır, ehl-i kitabın “Okur yazarlığı olmayan cahil insanlardan aldığımız emanetle riayet etmekle yükümlü değiliz.” demeleri doğru değildir. Fakat ehl-i kitaptan kim, Tevratta Hz. Muhammede ve onun getirdiği “Emanetleri yerine verin.” gibi emirlere ve bütün yasaklara iman edeceğine dair Allaha verdiği ahdi yerine getirir ve Ali ahin yasakladığı, inkâr ve isyandan, Allahtan korkarak kaçı­nacak olursa bilsin ki Allah, kendisinden korkanları ve azabından kaçınanları sever.

Abdullah b. Abbas, âyette geçen ve “Allahtan korkarsa” diye tercüme edilen kelimesini “Alana ortak koşmaktan kaçınırsa” şeklinde izah itmiştir.

77- Şüphesiz ki Allaha verdikleri sözü ve kendi yeminlerini verip carşılğında az bir değeri satın alanlar var ya, işte onların, âhirette nasibi yoktur. Allah, onlarlarla konuşmayacak, kıyamet gününde onlara bakma­yacak ve onları temize çıkarmayacaktır. Onlar için can yakıcı bir azap var­dır.

Gerçek şu ki, kendilerine gönderilen kitapta, Muhammed ve onun getir­diklerine iman edeceklerine dair Allaha verdikleri sözü ve yalan yere yaptıkları yeminlerini, dünya malından az bir değere değişenler var ya, işte onların, âhirette cennet nimetlerinden hiçbir nasipleri yoktur. Allah onlara, kendilerini sevindirecek bir şey konuşmayacak, kıyamet gününde onlara merhamet nazarıy­la bakmayacak ve onları inkâr ve günah kirlerinden tem izlemeyecektir. Ayrıca onlar için can yakıcı bir azap vardır.

Müfessirler, bu âyet-i kerimenin nüzul sebebi ve kimin hakkında nazil olduğu hususunda farklı görüşler zikretmişlerdir.

a- İkrimeye göre bu âyet-i kerime, Ebu Rafı1, Kenane b. Ebul Hakik, Kâ’b x el-Eşref ve Huyey b. Ahtab hakkında nazil olmuştur.

b- Abdullah b. Mes’ud, Vâil b. Hucr ve Adiy b. Umeyr’e göre bu âyet-i kerime, Eş’as b. Kays ile onun hasmı olan bir Yahudi hakkında nazil olmuştur. Bu hususta Abduüah b. Mes’ud demiştir ki: Resullah şöyle buyurdu.

“Kim, bir Müslümanm herhangi bir malını ondan haksız yere almak için yalan yere yemin edecek olursa o kimse Allahın huzuruna çıktığında onun, ken­disine karşı gazaplı olduğunu görecektir. Abdullah b. Mes’udu dinleyen Eş’as b. Kays da şöyle demiştir: “Vallahi bu olay benim hakkında olmuştur. Şöyle ki “Benimle bir Yahudi arasında (ortak) bir arazi vardı. Yahudi, benim arazinin sa­hibi olduğumu inkâr etti. Ben onu Resulullaha şikâyet ettim. ResuluUah bana dedi ki: “Senin şahidin var mı?” Ben de “Hayır” dedim. Resulullah, Yahudiye dedi ki: “Yemin et.” Ben de dedim ki: “Ey Allahın Resulü, böyle olursa Yahudi yemin etler ve benim malımı alıp götürür.” İşte bunun üzerine Allah teala, “Şüp­hesiz ki Allaha verdikleri sözü ve kendi yeminlerini verip karşılığında az bir de­ğeri satın alanlar var ya…” âyetini indirdi.

Adiy b. Umeyre diyor ki:

“Kinde kabilesinde îmriül Kays b. Abis isimli adam ile Hadramutlu bir adam bir arazi hakkında Resulullahın huzurunda muhakeme oldular. ResuluUah dâva konusu yerin kendisine ait olduğnu iddia eden Hadramutluya, şahit getir­mesini söyledi. Fakat onun şahidi yoktu. Bunun üzerine ResuluUah, îmriül Kaysın yemin etmesine karar verdi. Hadramutlu adam dedi ki: “Ey Allanın Resulü, eğer sen buna yemin etme imkânı verecek olursan vallahi bu benim arazimi alır götürür.” Bunun üzerin Resulullah, “Kim kardeşinin bir malım haksız olarak al­mak için yalan yere yemin edecek olursa, Alanın huzuruna çıktığında, onun, kendisine gazaplı olduğunu görecektir.” buyurdu ve “Şüphesiz ki, Allaha ver­dikleri sözü ve kendi yeminlerini verip karşılığında az bir değeri satın alanlar var ya…” âyetini okudu. Bunun üzerine İmriül Kays dedi ki: “Ey Allanın Resu­lü, bu araziyi terkedip bırakana ne mükâfaat var?” Resulullah da: “Cennet var,” diye cevap verdi. İmriül Kays da bunun üzerine “Şahit ol ben o arazinin tümünü ona bıraktım.” dedi.

Ebu Vâlil diyor ki: “Abdullah b. Mes’ud (r.a.) dedi ki:

“Kim, yalancı olduğu halde yemin eder de o yemini ile bir mal kazanacak olursa Allanın huzuruna çıktığında, onun kendisine gazaplı olduğunu görecek­tir. Allah teala, bu durumu beyan eden şu âyeti indirmiştir: “Şüphesiz ki Allaha verdikleri sözü ve kendi yeminlerini verip karşılığında az bir değeri satan alan­lar var ya…” Ebu Vâil sözlerine devamla diyor ki: Sonra Eş’as b. Kays çıkıp ya­nımıza geldi ve Abdullah b. Mes’udu kastederek dedi ki: “Ebu Abdurrahman sizinle ne konuşuyordu?” Dedim ki: “Biz onunla şunu konuşuyorduk: “Eş’as dedi ki: “Abdullah b. Mes’ud doğru söylemiş, vallahi bu âyet benim hakkımda indi­rildi. Şöyle ki, benimle bir kişi arasında bir kuyu hakkında ihtilaf vardı. Biz, meselemizi Resulullaha arzettik. Resulullah da buyurdu ki: “Ya sen şahit getire­ceksin ya da o yemin edecektir.” Dedim ki: “Bu takdirde o, hiç önemsemez ye­min eder.” Resulullah da bana dedi ki: “Kim yalan yere yemin eder de onunla bir mal kazanacak olursa o, Allanın huzuruna çıktığında Allanın kendisine ga­zaplı olacağını görecektir. Allah, bunu doğrulayarak şu âyeti indirmiştir.” dedi ve sonra “Şüphesiz ki Allaha verdikleri sözü ve kendi yeminlerini verip karşılı­ğında az bir değeri satın alanlar var ya…” âyetini okudu.

c- Âmir’e göre ise âyet-i kerimenin nüzul sebebi, malım satmak için ya­lan yere yemin eden bir adamın yeminidir.

Âmir diyor ki: “Bir adam malını satmak için sabahleyin pazara götürdü. Akşam olunca bir kişi gelip onunla pazarlık etmeye başladı. Adam da: “Sabah­leyin şöyle şöyle fıat verilmesine rağmen satmadığına, akşam olmasaydı, söyle­diği fiata satmayacağına dair yemin etti. İşte bunun üzerine Allah teala bu âyeti indirdi. Mücahid, Katade, İmran b. Husayn ve Said b. el-Müseyyeb bu âyet-i kerimenin, yalan yere yemin eden kişiler hakkında nazil olduğunu söylemişler­dir.

Yalan yere yemin ederek başkasının malını haksız şekilde alan kişi için diğer bir hadisinde de Peygamber efendimiz şöyle buyuruyor:

“Üç kişi vardır ki kıyamet gününde Allah onlarla konuşmayacak, onlara bakmayacak ve onları temize çıkarmayacaktır. Onlar için can yakıcı bir azap vardır.” Peygamber efendimiz bu sözlerini üç defa tekrarlamıştır. Bunun üzerine Ebu Zer: “Bunlar zarar etmiş, hüsrana uğramışlardır. Kimdir bunlar ya Resulul­lah?” demiş. Resulullah da: “Bunlar, kibirinden dolayı elbisesini uzatan, yaptık­ları iyilikleri başa kakan ve yalan yere yemin ederek sattığı şeyi iyi gösterenlerdir. buyurmuştur.